| B |
|
|
|
| B |
afk. begraafregister |
| b. |
afk. boisseau, geheimhouden |
| B. |
afk. bandboekdeel |
| b. |
afk. baptisatus, gedoopt, gedoopte |
| B.L. |
afk. benevole lector, welwillende lezer |
| B.M. |
afk. Beatae Memoiae, zaliger gedachtenis |
| B.M.V. |
afk. Beatae Mariae Virginis |
| b.p. |
afk. baptizatus parocho, gedoopt door de pastoor |
| b.s. |
afk. baptizatus sacellano, gedoopt door de kapelaan |
| ba.roen |
baron, is een “ghenooten of banreheren”. |
| baa neus |
snotneus, druipneus |
| baad |
bode |
| baai |
stof voor onderkleding, grofwollen of katoenstof |
| baaierd |
herberg, ook passantenhuis voor vreemdelingen die behoeftig waren |
| baaierdboef |
landloper, zwerver |
| baak |
vuurtoren, ook spekslager, varkenskoper |
| baakmeeter |
lantaren aansteker |
| baakmolen |
watermolen door de wind aangedreven |
| baakmolenaar |
molenaar op een baakmolen |
| baander |
baanspinner lijnslager in een touwslagerij |
| baanderheer |
ridder met het recht om onder eigen banier (vaandel) vazallen aan te voeren |
| baandraaier |
arbeider in lijnbaan, lijnbaanwiel draaier |
| baanrots |
zie baanderheer |
| baanrover(s) |
struikrover(s) |
| baanwever |
touwslager, arbeider op een lijnbaan |
| baar |
teken in heraldiek, linker schuinbalk |
| baarkind |
kind ten graven gedragen op een baar, ca. 1-12 jaar oud |
| baarlyk |
in eigen persoon |
| baarsgewijs |
teken in de heraldiek, in de richting van een linker schuinbalk geplaatst |
| baas |
meester |
| baay |
grof wollen stof |
| babijn |
garenklos |
| baccaert |
bakker |
| baccalaureus |
geleerde, academici, (de laagste graad) |
| baccorf |
broodmand |
| baccorf |
broodmand |
| bacexcijns |
cijns geheven over het bakmeel voor brood |
| bachten |
achter, aan de achterzijde |
| bachtenbliven |
achterblijven |
| bachwaerdich |
zie bacwaerdich |
| baciser |
wafelijzer, braadpan |
| back |
kuil onder watermolenrad, voorste afdeling van een diligences |
| backe |
baksel |
| backenslaen |
oorvijg geven |
| backerheghe |
zie backerige |
| backerige, |
bakkersvrouw |
| backerscool |
houtskool, hout in een bakoven |
| backershuus |
bakkerij |
| backijser |
ijzeren bak - en/of braadpan |
| backiser |
zie backijser |
| backousen |
soort broek |
| bacovens |
bakoven |
| bacschip |
vrachtschip voor goederen vervoer op rivieren |
| bactoereye |
bakkerij |
| bactoereye |
bakhuis |
| bacvonnis |
vonnis gewezen zonder aanwezigheid van de partijen |
| bacwaerdich |
hij die in gebreke blijft,
hij die niet aan zijn verplichtingen in rechte voldoet, die niet op de dag verschijnt.
ook die aan zijn verplichtingen niet voldoet
, juridisch gezien |
| bacwarich |
zie bacwaerdich |
| bacwoordich |
onwaar, niet ter zaken doende. |
| badden |
baden |
| badehuus |
badhuis |
| bademoeder |
baker, vroedvrouw |
| badenkemken |
weiland voor de paarden van de bodedienst |
| baderie |
zie badestove |
| badestove |
badhuis |
| badigeonneur |
witkalker |
| baduhennae lucus |
Veluwe |
| baduit |
inhoudsmaat,
1 baduit = 1/4 kan en ca 0,4 ltr voornamelijk in Noord. Brabant |
| baduit |
zie beduit |
| baecvleesch |
varkensvlees |
| baeicamer |
badkamer |
| baeicupe |
badkuip |
| baelge |
slagboom, hek, paalwerk. ook een als plein afgezette plaats |
| baelgie |
voogdij, rechtsgebied van een landsheer |
| baemesse |
feestdag van St. Baafs, 1 oktober |
| baenroodse |
zie banreheer: |
| baer |
bloot, naakt, ook baring, verlossing, heraldiekteken, linkerschuinbalk in een wapen, (geeft meestal bastaard aan), (lijk)baar |
| baerachtich |
zwanger, vruchtbaar |
| baercleet |
lijkkleed |
| baerdbecken |
scheerbekken |
| baerde |
bijl |
| baerdike |
haver |
| baerdmakere |
barbier, baard scheerder |
| baerhuus |
huisje waar de lijkbaar in werd opgeborgen |
| baerschuldich |
kennelijk schuldig, volkomen als schuldig erkend |
| baersen |
ter wereld brengen |
| baersinge |
baring, hetbaren |
| baert |
het baren, ook gezichtsbeharing |
| baertmaker |
zie baertmakere |
| baertmakere |
barbier, aderlater, heelmeester |
| baertsccheerder |
babier |
| baertscherer |
zie baertmakere |
| baertse |
bijl |
| baerweder |
storm, zeer slecht weer |
| baes |
patroon van een werkman |
| baevenverhaelde |
bovenvermelde |
| baeykijn |
baaien kledingstuk |
| baffen |
blaffen, ook kwaadspreken over mensen |
| baffuus |
bijl |
| bagage |
reistuig, koffers voor een reis |
| Bagalosum |
Bakel |
| bage |
kostbare ring, ook kostbaarheden |
| baggaerden |
baggeren, uitbaggeren |
| baggaertsvat |
emmer om bagger te scheppen |
| bagge |
gouden sieraad |
| baggele |
biggetje |
| bagijn |
zie beghina, ook kindermuts |
| bagine |
bagijn, lekenzuster van een vrije ‘geestelijke’ orde |
| bagne |
strafkolonie, inrichting voor dwangarbeid, deportatieoord |
| bague |
(vinger)ring |
| baguette de sourcier divinatoire |
wichelroede |
| bagynmeester |
zie bagynmeister |
| bagynmeister |
begijnmeester, opzichter/ ambtenaar belast met toezicht over een begijnhof |
| baharren |
kind baren |
| bahut |
boerenkast, |
| bahuut |
grote koffer, meestal met leer overtrokken |
| bail |
wijze van beheer van de ‘heerlijkheid’ (gebied) |
| baill |
afk. bailliage, baljuw-, drossaardzaken |
| baille |
zie balie, |
| bailli |
baljuw, drost, drossaard |
| bailliu ende schout |
baljuw en schout |
| baiulus |
besteller, drager, bode |
| bajulus |
zie balie |
| bak |
graanmaat,
1 bak = 1/4 mud, = 4 spint, ook soms 1/4 hl.
ook gevonden 1/8 deimt. turfmaat,
1 bak = 3000 ltr. |
| bakaker. |
koperen, ijzeren of blikken emmer bij de regenton |
| bake |
(levend) varken, ook gezien, geslacht varken, zij varkensvlees |
| bake(n)vlees |
varkensvlees |
| bakelaar, |
laurier |
| bakelaarkruut, |
laurierbladeren |
| bakelaerbloem |
Zie bakelaar |
| baken |
bakken,
ook sein |
| bakenier |
spekslager |
| bakenspec |
varkenspek |
| baker |
bakker, ook hulp bij bevallingen |
| bakermand |
langwerpige mand of houten bak |
| bakermat |
zie bakermand |
| bakersfooi |
3 stuivers |
| bakkersstoof |
steenbakkers oven |
| bakmolenaar |
molenaar op een graanmolen |
| baksjen |
oorveeg |
| balade |
gedicht waarvan de laatste strofe begint met een opdracht aan de prins |
| baladeuse |
kar |
| balance |
wegen, vergelijken |
| balancemeester |
waagmeester |
| balanceren |
balans, weegschaal, evenaar |
| balanskinderen |
kinderen van de waagmeester ( zij mochten de waag ook bedienen) |
| balays |
(bleekrode) robijn |
| balc |
houten balk, zoldering, dakbalk |
| balch |
balg |
| balchhont |
wachthond, waakhond |
| balchont |
waakhond |
| balcknoot |
draagsteen onder een balk |
| balcsteen |
oplegsteen voor een draagbalk |
| bald |
spoedig |
| baldekijn |
van zijde en gouddraad geweven stof |
| bale |
dansen |
| balfaert |
gedwongen werk aan de kasteelgracht, vestingwerken, wallen en torens |
| balgen |
ruzie hebben, vechten |
| balger |
vechtersbaas |
| balie |
inhoudsmaat, 1 balie = 2 ton, ook tobbe, kuip, mand |
| baliekluiver |
sjouwerman |
| baliemand |
grote platte vierkante mand, voor linnengoed en kleren. |
| balistarius |
handboogmaker, boogschutter |
| baliu |
zie baljuw, komt ook voor als, baeliu, baelju, balgu, |
| baliusbode |
bode van de baljuw |
| baliuwinne |
baljuwsvrouw |
| baljuw |
landvoogd, landdrost, ambtenaar, door de landsheer met de rechtspraak in een zekere streek belast rechter in het algemeen.
In heerlijkheden met hoger, middelbaar en lager gerecht was een baljuw de rechtstreekse vertegenwoordiger van de heer . ook die over het halsrecht en de straffen van de misdaden aangesteld is |
| baljuwschap |
ambt van een baljuw, rechtsgebied van een baljuw verdeeld in schoutambten, bevolking in het rechtsgebied van de baljuw |
| balk |
heraldiek teken, dwarsbalk |
| balle |
kaf |
| ballenbinder |
inpakker, emballeur |
| ballerigghe |
danseres |
| ballijncbouc |
boek waarin aantekeningen van veroordeelde misdadigers en hun straf |
| ballinc |
gerechtelijke brief met volmacht voor executie van de straf of vonnis |
| ballinchuus |
huis voor het opsluiten van de “bannelingen” |
| ballist |
wapen in de middeleeuwen |
| ballius |
opperrechter, landvoogd, grafelijk ambtenaar, hofmeester, baljuw, regent |
| ballivus |
zie ballius |
| ballot |
verpakking |
| balmont |
slechte voog, meestal verloor hij het recht op een nieuwe benoeming |
| balnetator |
badmeester, houder van een badinrichting, scheerder, barbier, kapper |
| balsane |
windvaan, windwijzer |
| balt |
(de balt legghen te terne ) een gerechtelijke handeling |
| Bamestra |
Beemster |
| ban |
rechtsgebied, rechtsdistrict, ambacht, ook veroordeling, verbanning als straf, afkondiging van gerechtelijke handeling |
| banboec |
register of boek met de optekening van de namen en begane misdaden |
| banbrief |
schriftelijke bevestiging tot verbanning |
| bancgelt |
pachtgeld voor een marktkraam |
| bancgenote |
lid van de schepenbank |
| banchouder |
bank van lening houder |
| banck |
zie bank |
| banckrechten |
rechten zoals zij in het ‘bankgebied‘ gelden |
| banclock(e ) |
de klok, waarmee het stedelijk bestuur de burgerij samenriep, om haar hun bevelen kenbaar te maken, ook noodklok |
| bancstede |
een plaats op de …….banken, door een burger gepacht om zijn waren te koop te stellen
ook een plaats in een kerkbank, waarop het recht eveneens gekocht werd |
| band |
boekdeel,
Ook; omvangmaat van gebundeld riet,
dikke bos = 33 cm, dunne bos = 24 cm |
| bandach |
rechtsdag |
| bandage |
ijzeren wielband |
| bandeaumaker |
Voorhoofdsbanden maker (vaak door joodse vrouwen gedragen) |
| bandelier |
draagriem voor geweer |
| banderic |
gordel, riem |
| banderol |
vlag of wimpel aan een lans, vaak met opschrift |
| banderolle |
vlag, wimpel |
| bandijc |
een belangrijke dijk, welke gerechtelijk geschouwd werd,
waarop een dwang voor onderhoud rust |
| bandinc |
de formele rechtszitting, terechtzitting waarvoor alle ‘ dingplichtigen’ worden opgeroepen |
| banditen |
ballingen |
| bandsgewijs |
heraldiekteken, geplaatst in de richting van de rechter schuinbalk |
| bandyt |
uitgebannen, balling |
| baneken |
gemeenschap hebben met een vrouw |
| banen |
doodslag ten laste leggen |
| banent |
beemd, weiland |
| banerhere |
bezitter van een geheel van de landsheer onafhankelijke heerlijkheid, mag eigen leen- en dienstmannen hebben |
| bangenoot |
medelid van een schepenbank |
| banier |
soort vlag aan een stok |
| banierdregher |
banierdrager |
| baniken |
copuleren, neuken |
| baninge |
beschuldigd van moord |
| banistiek |
vlaggenkunde |
| bank |
pijnbank |
| bankerot |
failliet |
| bankert |
onecht kind |
| banmeester |
naam van de libelmeesters, een raadslid, bevoegd tot het uitbrengen van een rapport / besluit over een rechtszaak door het geestelijke gerecht bij de raad aanhangig gemaakt |
| banmolen |
dwangmolen, verplicht te gebruiken molen |
| bannaliteit |
verplicht gebruik van de banmolen, oven, brouwerij etc. meestal verpacht door de heerser |
| banne |
het gedwongen gebruiken van de molen,
ook begrensd rechtsgebied |
| bannen |
vonnissen, verbannen als straf. ook plechtig bijeenroepen |
| bannen (enen) |
in de (kerk)ban doen. |
| bannerheer |
ridder met het recht om onder eigen banier (vaandel) vazallen aan te voeren |
| bannerschout |
hoogste schout in een rechtsgebied (dingspel) |
| banni |
verbannen |
| bannich |
zie bannen en ook kerkelijk in de ban gedaan, vervloekt |
| bannir |
zie banni |
| bannissement |
verbanning, ballingschap |
| bannum |
behorend tot de ‘banne’ ,
gedwongen gebruik van bv de molen,
bakoven |
| bannus |
(huwelijks -) afkondiging |
| bannus actis |
na de (drie) afkondigingen |
| banoven |
bakoven, waar verplicht gebakken moest worden |
| banoven |
dwangoven, verplicht te gebruiken oven |
| banpanhuus |
brouwhuis, verplicht te gebruiken brouwerij |
| banqueroetier |
bankbreker, achteruit vaarder |
| banquet |
banket |
| banquier |
bankier |
| banregister |
register van gecensureerde lidmaten |
| banreheren |
bezitter van een geheel van de landsheer onafhankelijke heerlijkheid |
| banst |
ronde korf van biezen of stro |
| bantdoec |
zwachtel |
| banthont |
kettinghond voor bewaking van het erf |
| banues |
snotneus |
| banvorst |
waranda, een heerlijkheid voor een elite gezelschap |
| banwerc |
verplicht werk voor de gemeenschap waar men voor werd opgeroepen |
| bap |
afk. baptisatus, de gedoopte |
| bapirifex |
papiermaker |
| bapt |
afk. baptizatus gedoopt |
| baptême |
doop, het dopen, doopsel |
| baptisabatur |
hij is gedoopt |
| baptisare |
zie baptisata est |
| baptisata est |
zij is gedoopt |
| baptisati sunt |
zij zijn gedoopt |
| baptisatus |
de gedoopte, gedoopt |
| baptisatus a ministro haeretico |
gedoopt door een ketterse bedienaar |
| baptisatus est |
hij is gedoopt |
| baptisavi |
ik heb gedoopt |
| baptise(e)ren |
naam geven, dopen, schyngeven ? |
| baptisma |
doopsel |
| baptismate necessitatis |
door de nooddoop |
| baptismatis |
zie baptisma
ook van de doop |
| baptismum |
doopsel |
| baptismum necessitatis |
nooddoop |
| baptismus |
zie baptisma |
| baptista |
zie baptizator |
| baptista (johandes de doper) |
Johannes de doper, 24 mei |
| baptiste |
doopsgezind |
| baptizare, |
zie baptisata est
ook dopen |
| baptizatio |
dopen, wassen |
| baptizator |
de doper |
| baptizatorum |
van de gedoopten |
| baptizatus. |
afk. bapt . gedoopt |
| baptizavi |
ik heb gedoopt |
| bar |
arm, naakt |
| baraetheit |
bedriegerij |
| baraquen |
barakken |
| barb |
afk. barbie, kapper, soms heelmeester |
| barbacane |
schietgat |
| barbaren |
die kwaad spreken |
| barbaricarius |
zijdebewerker, zijdewever |
| barbaricius |
zie barbaricarius |
| barbaricus |
zijde -naaister |
| barbarius |
dorpsbarbier, heelmeester |
| barberot |
chirugijnsleerling |
| barbitonsor |
kapper |
| barch |
speenvarken, besneden varken (beer) |
| bard |
zanger, minstreel |
| barde |
brede bijl, aan twee zijde snijdende strijdbijl. Ook paarden harnas |
| bardeel |
bordeel |
| bardesche |
bordes, luifel ook een duiker |
| bardezaan |
kleine hellebaard, wapen op lange stok |
| bare |
kistje |
| bare |
hoogwater, stormvloed ook slagboom |
| bare (in) |
opgebaard |
| barech |
hooiberg |
| baren |
kind krijgen
ook lijk op lijkbaar leggen |
| bargsnijder |
varkens castreerder |
| baril |
vat, ton |
| baril de poudre |
kruitvat |
| barillier |
keldermeester |
| barkan |
effen stof geweven van geitenwol |
| barlebaen |
benaming voor de duivel |
| barm |
berm, rand langs een weiland, trekpad |
| barmhertich |
lief, best |
| barnen |
branden |
| baro |
vrijheer,
ook vaak baron |
| baroen |
vazal van de koning, die in zijn baronie het gezag namens de koning uitoefende |
| baron |
zie baroen |
| baronet |
Engelse adellijke titel |
| baronia |
het gezagsgebied van de baron |
| baronie |
zie baronia, |
| Baronis |
zie baro |
| barre |
staaf, stang, balk |
| barre du tribunal |
balie |
| barreau |
tralie, spijl, vensterstang |
| barreau de fer |
ijzeren staaf |
| barrière |
hek, spoor, slagboom, versperring, poort |
| barrique |
okshoofd (200 à 250 liter) vat, fust |
| bartenhauer |
hellebaardmaker |
| barteren |
ruilen, iemand die ruilhandeld |
| barvoet |
blootsvoets |
| bas côté |
zijbeuk bij kerk |
| base |
nicht, dochter van oom of tante |
| baselaer |
lang scherp mes, dolk |
| Basilea |
Basel |
| basse cour |
hoenderhof |
| bassen |
blaffen |
| bastaardbalk |
heraldiekteken,
schuinstaak, gebruikt als teken van een bastaardkind |
| bastaerdinne |
vrouwelijke bastaard. |
| bastaert |
zie bastard |
| bastaertbroeder |
buiten de echt geboren broeder |
| bastaertkint |
buitenechtelijk kind |
| bastard |
onechteling, speelkind, aterling, illegitiem, onwettig,
niet uit een wettig huwelijk geboren kind, onechtkind, kind van niet gehuwd paar, in onecht geboren |
| bastardengoet |
bezittingen door bastaarden nagelaten |
| bastoen |
heraldiekteken, schuinstaak, ook wandelstok |
| Bastonia / Bastonacum |
Bastenaken, Bastogne |
| basune |
trompet |
| basure |
prostituee, hoer, lichtekooi |
| bat |
verklaarde, er op wijzen,
ook beter |
| bataelge |
veldtocht, slagorde, strijd, gevecht |
| bâtard |
bastaard, onecht |
| batave |
in het Nederlands |
| Batavoburgium / Batavorum |
Batenburg |
| Batavorum insula, Bat(h)ua |
Betuwe |
| batavus |
Nederlands |
| batement |
vermaak, toneelvoorstelling |
| baterleinmacher |
rozenkransmaker |
| batist |
zie batiste |
| batiste, |
kamerdoek |
| batl |
afk, bataljon, groot aantal, troep soldaten |
| batten |
werpspel |
| baude |
kledingsstuk van de vrouw, een overrok van kostbare stof |
| baudekijn |
lijkwade, lijkkleed |
| bavomisse |
1e oktober |
| baxster |
bakkersvrouw die ook bakt |
| bay |
roodbruin |
| bayen |
baden, zwemmen |
| bazuin |
heraldiekteken, hoorn |
| bbdr |
afk. bombardier, stenenkogel gooier |
| Bd |
afk. op huw. akte, bruid |
| be. |
afk. beklaagde |
| beampteschriver |
notaris |
| bearvet |
zie beerft |
| beatae memoriae |
afk. b.m. zaliger gedachtenis, overledenen |
| beatus |
heilig |
| beau fils |
stiefzoon, schoonzoon |
| beau frère |
zwager |
| beau père |
schoonvader, stiefvader, |
| beaux parents |
schoonouders |
| beaux-enfants |
aangetrouwde kinderen |
| beboeseminge |
leveren van bewijs van verwantschap |
| becalengeren |
een eis in rechte tegen iemand instellen |
| beced(e)elen |
een akte van iets opmaken |
| becharius |
emmermaker, |
| beckeneel |
helm |
| beckenele |
helm bestaande uit ijzeren of stalen kapje en een beweegbaar vizier |
| beckengeslagh |
bekkenslag, meestal bij aankondiging van een verkoping |
| beckenschlager |
ketelsmid |
| beclach |
eis in rechte, aanklacht
iemand wegens een misdrijf aanklagen |
| beclaechde |
aangeklaagde |
| beclaechelijc |
die in rechte aangesproken mag worden |
| beclaecht |
reden van beklag, ook punt van beschuldiging |
| beclagen |
iets in rechte aanspreken, een recht op een zaak beweren |
| beclijf |
voorspoed |
| becnager |
die aan iemands goede naam afbreuk doet, kwaadspreken |
| becommeren |
lastig vallen, aanhouden |
| becopen |
omkopen, voor zich trachten te winnen, in verzoeking gaan |
| becoren (enen van iet). |
het constateren van de overtreding van een keur door de daartoe aangestelde personen |
| becupen |
in de val laten lopen |
| bedaagd |
bejaard |
| bedagen |
dagvaarden |
| bedankelijc |
erkentelijk zijn |
| bedauwers |
franse troepen, tirailleurs, van oorsprong een lichtgewapende infanterist |
| bedde |
bed |
| beddeboom |
Plank aan de voorzijde van een bed |
| beddebuur |
matras |
| beddecamer |
slaapkamer |
| beddecleet |
sprei |
| beddegenoot |
echtgenoot |
| beddegescheit |
scheiden, ontbinden van het huwelijk |
| beddegewant |
beddengoed |
| beddekwast |
tot in het bed afhangend koord om zich op te richten. |
| beddepanne |
ondersteek, kan ook een pan zijn voor gloeiende as |
| beddepotte |
pispot, waterpot |
| bedder |
bedelaar |
| beddescheyde |
beddenplank |
| beddescult |
vervullen van de huwelijksplicht |
| beddestat |
bedstee |
| beddetol |
belasting op beddengoed |
| beddetric |
echtgenoot van, man van |
| bedding |
bed met wat er bij hoort |
| beddinge |
beddengoed |
| bede |
zie bidden |
| bedebrief |
poortersbrief |
| bedeel |
pedel, bode aan de universiteit, ook aan het gerecht |
| bedel |
zie bedeel |
| bedellus |
gerechtsdienaar, beulsknecht, |
| bedelofte |
gelofte |
| bedelster |
bedelares |
| bedelvoogden |
opsporingsambtenaar voor bedelaars, zwervers en landlopers |
| bederman |
man van eer, eerlijk iemand |
| bedied |
verklaring, uitleggen |
| bedieden |
zie bedied |
| bediepen |
in een getuigenis aanduiden |
| bediet |
verklaring, uitleggen |
| bedingen |
voor het gerecht brengen, eisen bij het gerecht |
| bedonkert |
licht in het oog verliezen |
| bedorven |
gestorven, verloren, gedood, maar ook diep ongelukkig |
| bedorven |
verlamd, kan zijn ledematen niet gebruiken |
| bedrach |
bewijs van iemands schuld |
| bedrachte. |
zie bedrach. |
| bedragen (enen of iet) |
het bewijs van iemands schuld leveren. |
| bedragenisse |
uitkomst van gerechtelijk onderzoek |
| bedrif |
bedrijf, zaak |
| bedriven |
verrichten |
| bedteeck |
bedovertrek |
| bedtgescheyd |
ontbinding van een huwelijk |
| bedtsplancken |
zijkanten van een bed of bedstee |
| bedtyk |
bedovertrek |
| beduir |
zie baduit |
| beduit |
Inhoudsmaat, 1 beduit = 1/4 kan en ca 0,4 ltr. voornamelijk in Noord-Brabant |
| bedwaen |
wassen, schoonmaken |
| bedwingen |
dwingen, noodzaken |
| bedwingenisse |
dwang |
| beeldevaruwer |
schilder voor het vergulden van beelden en houtsnijwerk |
| beeldgraver |
graveur |
| beeldsnijder |
beeldhouwer in steen, hout, ivoor |
| beenhouwer |
slager |
| beenstukken |
ijzeren beenbekleding |
| beer |
heraldiekteken, in de vorm van een beer, zowel zittend, gaande of staand afgebeeld |
| beer |
drek, mest, aalt, fecaliën |
| beerft |
een kind hebben van de persoon met wie men getrouwd is |
| beermoeder |
buikloop, diarree |
| beerruimer |
sekreetruimer, beerput opruimer, strontton ophaler |
| beersteker |
zie beerruimer |
| beestelijc |
beestachtig, dierlijk |
| beesten op iet slaen |
beesten op een perceel grond doen grazen |
| beestenstouwer |
veedrijver |
| beestschutter |
die het vee van anderen opsluit om schade aan zijn land te voorkomen |
| beestsijs |
de accijns, betaald door de koper van een stuk vee binnen de stad |
| beestsys |
een buitengewone belasting op het vee |
| beffe |
kraag, muts |
| begängnis |
rouwplechtigheid met lijkrede en het voorlezen van de personalia in de kerk |
| begaven |
stoffelijke giften schenken |
| begavet |
aangetast door de pest, |
| begeeren |
verlangen, verzoeken, vragen |
| begeerende |
wil hebben |
| begeert |
willen |
| begenken |
voor de gek houden |
| begerende |
verlangende |
| begever |
persoon die het recht had een pastoor of predikant te benoemen |
| begeving |
het schenken van een ambt |
| begevingsrecht |
zie begeving |
| beghina |
begijntje, weduwe, ongehuwde vrouw |
| begien |
bekennen, verklaren, |
| begijne |
zie beghina |
| begina |
zie beghina |
| begine |
zie beghina |
| beginlijck |
aanvankelijk |
| begorden |
zwanger gemaakt, bevruchten |
| begrafenisbidder |
begrafenis verzorger |
| begrafenislepels |
geschenk aan dragers en nabestaanden, meestal voorzien van naam en datum van geboren en overlijden, bij Friese begrafenis |
| begraven |
ter aarde bestellen, een gracht graven |
| begroten |
zie begrotinge |
| begrotinge |
vergoeding, schadeloosstellen |
| béguine |
begijntje, weduwe, ongehuwde vrouw |
| behalden |
behouden |
| behandtekenen |
door een handtekening bekrachtigen |
| beheimen |
ommuren, van een omheining voorzien |
| behelen |
geheim houden |
| behemen |
bewonen |
| behenden (iet) |
omheinen |
| behiliken |
door het huwelijk verwerven |
| behoevichen |
behoeftige |
| behoudelijck |
met uitzondering van |
| beiaard |
klokkenspel in meestal een toren |
| beidje |
hemdsrok, gedragen tussen hemd en bovenkleding |
| beierman |
klokkenluider |
| beilager |
huwelijk |
| beisasse |
Inwoner van een stad zonder de volle burgerrechten |
| beiwoner |
Inwoner van een stad zonder burgerrechten |
| bejaech |
broodwinning |
| bejuken |
door schreeuwen verstoren van een rechtszaak |
| bekaid |
stervende |
| bekalengiren |
eis in rechte tegen iemand instellen |
| beke |
beek |
| bekemacher |
kuiper |
| bekennen (iet) |
erkennen, een schuld of een verplichting in rechte erkennen |
| bekennen en de betughen |
verklaren en bevestigen |
| bekenninge |
onderzoek, gewoonlijk het gerechtelijk onderzoek in een zaak |
| bekeuren |
een wettelijke verordening opleggen |
| bekkeneel |
ijzeren hoofdkap, helm |
| bekkenslager |
stadsomroeper die voor het omroepen op een bekken slaat |
| beklappen |
kwaadspreken, iets verklappen |
| beklemakte |
akte van de beklemde pacht d.w.z. het land waarop het beklemrecht rust. Het beklemrecht is het altijd durend erfelijk recht op het gebruik van iemands anders toebehorende grond of landerijen met daarop het huis c.a. van de gebruiker onder de verplichting van betaling van een vaste jaarlijkse som van lasten en belastingen |
| bekoeren |
zie becoren |
| bekomen |
verkregen |
| bekommen kennisse |
te berichten, bericht ontvangen |
| bekwelen |
zie bekwinen |
| bekwinen |
betreuren |
| beladen |
heraldiekuitdrukking, een schild is beladen met b.v. lelies, rozen, dieren, etc. |
| belaet |
sluis, waterlozing |
| belangende |
vanwege |
| belasert |
melaats |
| belasten |
(iets met iets) bezwaren |
| belegen hebben |
als belendingen hebben |
| belegger |
vloerbedekking legger, stoffeerder |
| belegherthede |
ligging |
| beleidinge |
bezichtiging, schouwing (van beken, waterwegen)
ook bewijs. |
| belendinge |
aangrenzend pand of land |
| belenen (enen iet) |
iets in belening geven |
| belengen (iet) |
achterhalen, bereiken |
| beleth off inspraecke |
verzet tegen het huwelijk hebben |
| beleven |
nakomen, naleven |
| beleynen |
(walvis)baleinen |
| belfort |
wachttoren |
| belfroot |
afkoop belasting om geen balfaert (herendienst) te moeten doen |
| belfroot |
toren, belangrijk gebouw met toren |
| belgen |
zie balgen,
ook boos worden |
| belgice |
in het Nederlands |
| belgicus |
Nederlands, Belgisch |
| Belgium |
Nederland, België |
| Belgium Novum |
Nieuw Holland, New York |
| belidinge |
zie: beliïnge. |
| belief |
wil, bevel, goedkeuring. |
| beliefnisse |
verlof. |
| beliefte |
verlangen |
beliën
|
erkennen. (bepaaldelijk in rechte.) van daar
ook beloven.
ook (iet). een geldschuld in rechte erkennen. een vroeger onderhands gesloten contract voor de rechter erkennen, ten einde het bewijs daarvan later te vergemakkelijken,
ook bekennen |
| believinge |
goedkeuring |
| belijden |
dulden |
| beliterije |
bedelarij, schooieren |
| belle fille |
schoondochter, stiefdochter |
| belle mère |
schoonmoeder, stiefmoeder |
| belle soeur |
schoonzuster |
| beller |
bedelaar |
| bellisier |
drinkgeld |
| beloofnisse |
betalingsbelofte. |
| beltmulder |
onderste (ingegraven) deel van een beltmolen |
| beluden |
een klok laten luiden b.v. Bij de begrafenis |
| beluken |
begraven, sluiten |
| beluuc |
verblijfplaats |
| belven |
zie beliën |
| bem. |
afk. belle-mère, schoonmoeder |
| bemanen |
vonnis eisen, in zijn recht staan en dat opeisen |
| bemd |
beemd, veld |
| bemerkt |
van een handmerkteken voorzien |
| bemeten |
afmeten opmeten |
| ben |
viskorf |
| bend |
gilde |
| bendebaas |
voorman van een groep landarbeiders |
| bendeeren |
samen spannen, een bende vormen |
| benedicere |
zegenen |
| benedicta |
zondag na Pinksteren |
| benedictio |
(huwelijks) inzegening |
| bénédiction nuptiale |
kerkelijke inzegening van een huwelijk, huwelijkszegen, het zegenen |
| benedictionis |
zie benedictio |
| benedictum |
zegenen |
| benedixi |
zie benedictum |
| benefacere |
schenken |
| beneffen |
evenals, eveneens |
| beneffens |
evenals |
| beneficatus, |
priester die de inkomsten van een beneficie / beneficiant geniet |
| beneficentie |
mildheid, weldaad |
| beneficiarius |
zie beneficatus |
| beneficie |
een weldaad, voordeel, een proeve voorrecht,
ook inkomsten uit kerkelijke goederen |
| beneficie van inventaris |
voorrecht van boedelbeschrijving waardoor de erfgenaam niet verder aan de schulden van de boedel gehouden is dan dat de goederen van de overleden mogen toereiken |
| beneficie(e)ren |
weldoen, verbeteren, goed doen |
| beneficien (van recht) |
gunsten, voorrechten |
| beneficium abstinendi |
het recht van de kinderen om de erfenis van hun vader te weigeren |
| beneficium cerendarum actionum |
het recht om voor betaling van de schuldeiser verly (opmaken ?) van het recht te vorderen, dat de schuldeiser op de mede borgen heeft |
| beneficium discussionis |
voorrecht de vordering te mogen betwisten |
| beneficium divisionis |
het recht om de schuldsplitsing onder de borgen te verzoeken |
| beneficium excussionis |
goed-verkoping, uit schulding, |
| beneficium inventarii |
voorrecht van boedelbeschrijving,
hij, die een erfenis onder voorrecht van boedelbeschrijving aanvaardt, is voor de schulden slechts aansprakelijk, voor zover zij uit de baten betaald kunnen worden |
| beneficium ordinis |
voordeel van aanspreekorde |
| beneficium ordinis & excussisonis |
het recht van een borg om een schuldeiser af te keren (houden), zolang tot dat hij de saeckweldige ( zaak beslaglegging) heeft uitgewonnen |
| beneficium, |
inkomen van een geestelijke, weldaad, voorrecht |
| benevole lector |
welwillende lezer |
| benevolentie |
zie benevolus
ook goedwilligheid |
| benevolus, |
welwillend |
| benigniteit |
goedertierenheid, gulhartig |
| bénitier |
wijwatervat, spaesvat |
| benne |
ruif, mand |
| bennenmacher |
kinderwagenmaker |
| benoemt |
opgesomd, gespecificeerd. |
| benooteeden |
iemand een eed opleggen |
| benoten |
bebouwen |
| beper |
gevangen, in de gevangenis zitten |
| beperelt |
versierd met parel |
| bepijnen |
zorgvuldig |
| bepinen |
handenarbeid |
| bepokpet |
pokdalig |
| beputten |
de grenzen aangeven met putten, kuilen of palen |
| bequamich |
geschikt, |
| ber |
afk. december = 10e maand van het Romeinse jaar, (dat begon op 1 maart), vaak aangeduid met een “ X “, ook afk. baron, ook voor de maanden september, oktober en november maar dan met de vermelding resp. 7, 8, en 9 voor de ber |
| beraaien |
beraden |
| beraden (iet) |
overwegen. |
| berader |
raadsman, bestuurder |
| beraet |
het beraad van het overwegen van de rechtsvraag door schepenen in de schepenkamer na afloop van de behandeling der zaak in de vierschaar en vóór het vellen van het vonnis.
ook overlegging, |
| beraper |
stucadoor |
| bercarius |
schaapherder |
| berch |
spits toelopende zijde van een dakvenster, ook mannelijk zwijn of hooiberg |
| berchaen |
patrijs, veldhoen, korhoen |
| berchhynne |
patrijs, korhoen |
| berckier |
schaapherder |
| Bercomum |
zie Berzizoma |
| berd |
plank |
| berdiel |
bordeel, huis van lichte zeden |
| bere |
stormram, ook mannelijk varken, beer |
| berecht |
geborgen, |
| berechtcamer |
rechtszaal |
| berechter |
rechter, bewindvoerder, ook leraar |
| bereen |
besprongen en daardoor zwanger geraakt |
| bereklauw |
heraldiekteken, poot van een beer |
| beren |
baren |
| berenstecher |
varkens castreerder |
| Bergae |
Bergen (B), Mons (B) |
| Bergae ad Zomam |
Bergen op Zoom |
| Bergae Divae |
Geertruidenberg |
| bergarius |
schaapherder |
| berghuus |
schuur, opslagplaats |
| berghuus |
schuur, bergplaats |
| berglant |
hoog gelegen land |
| berichtschrift |
lastbrief, bevelschrift |
| beridinge |
opsporen van misdadigers en verbannelingen |
| berie |
draagbaar, mestkar |
| berijden |
beroeren, kwellen |
| berijnswel |
varkensvlees, varkenszwoerd |
| berispen |
aanspreken op iets, straffen, onder handen nemen |
| berle |
wijnvat, ton |
| bernecamer |
smeltkamer |
| bernegelt |
belasting voor het brandmerken van koeien voor op de gemeenschappelijke veeweide |
| bernmaai |
glimworm |
| bernschneider |
barnsteenbewerker |
| beroepen |
van een vonnis in appel gaan bij een hogere rechtbank |
| beroepinge |
appèl. |
| beroit |
beroofd |
| Berolium |
Berlijn |
| berrie |
draagbaar, lijkbaar |
| berrieleggersmate |
inhoudsmaat voor granen
1 berrieleggers-mate voor graan = 2,572 ltr.
voor haver = 3,648 ltr. |
| berschiere |
soort van wol |
| bersten in |
naar binnen stormen |
| beruchten |
het aanwijzen van een verdachte, slechte naam bezorgen, verdachtmaken |
| beruchten (enen |
iemand verdacht maken, in verdenking |
| beruften |
zie beruchten |
| beruit |
schurftig |
| Berzizoma, |
Bergen op Zoom |
| besabberen |
bevuilen |
| besace |
bedeltas van de geuzen |
| besaedde |
oogst op het veld |
| besaen |
gelooide schapenhuid |
| besaluwen |
bezoedelen, bevuilen, onteren |
| besanier |
schapenvellen looier |
| besate |
arrest, beslaglegging |
| besatinge |
arrest, beslaglegging |
| bescatten (enen) |
iemand geld afnemen, te veel geld afnemen, overvragen. |
| besceemt |
beschaamd gemaakt, beledigt. |
| besceiden |
scheiden, wellicht ook beslissen. |
| besceidenheit |
beslissing, oordeel. |
| bescerm |
bescherming, |
| bescermenesse |
zie bescerm |
| beschaemt |
te schande maken,in verlegenheid brengen |
| beschaetheit |
geldelijk nadeel |
| beschampcopen |
bij een koop of verkoop bedriegen of benadelen |
| beschatter |
inner van de schattingen, ook bedrieger |
| beschickinge |
beschikking, verordening |
| beschinen |
in rechte bewijzen, in rechte overtuigen |
| beschininge |
het leveren van het gerechtelijk bewijs |
| beschirmer |
bestuurder, regent, verpleger |
| beschiter |
bedrieger |
| beschooijer |
bezorger |
| beschoten |
in slaap |
| beschouwer |
opzichter, persoon die de schouw verricht |
| beschreven |
schriftelijk bevel |
| beschrijf |
schildering |
| beschrijvinge |
convocatie, beschrijvingsbrief |
| beschud |
recht van naasting.
de (naaste) familie had bij nieuwe of doorverkoop het recht om het terug te kopen tegen de oorspronkelijke koopsom |
| beschudder |
recht van naasting, verdediging |
| beschulden |
beschuldigen, aanklagen |
| beschuldigen |
met schulden bezwaren |
| beschutbrief |
brief die de toets van het gerecht niet doorstaat |
| beschutten |
het burgerschap behouden zonder schade te lijden |
| bescouweren |
opzichters |
| bescudden |
beschermen, beveiligen. de schade voorkomen. |
| beseert |
bedroefd |
| besegelde koffer |
afgesloten koffer |
| besegelinge |
verzegeling |
| besegelt hebben |
op schrift hebben |
| besegelte |
bevestiging voorzien van zegel, bezegelde akte |
| besendinge |
vergadering van afgevaardigden |
| besepen |
bedruppeld |
| beserich |
bedroefd |
| besete |
bezitting |
| besette |
beslaglegging, verpanding |
| besetten |
bepleisteren |
| besetten (iet) |
iemands goed arresteren, gerechtelijk beslag daarop leggen |
| besetter |
beslaglegger op iemands goed |
| besettinge |
gijzeling, arrestatie van iemand, vestigen van een schuld of rente op iemands eigendommen |
| besieckheit |
melaatsheid |
| besiegelen |
van een zegel voorzien |
| besien, besje |
oude vrouw |
| besienre |
een stadsambtenaar, belast met het keuren |
| besje |
zie besien |
| beslaeghen |
in gebruik, bezet |
| beslaen |
beslaglegging, ook door handslag bekrachtigen |
| beslaen (iet) |
iets inpakken |
| beslager |
hoefsmid |
| beslapen |
bij elkaar slapen als man en vrouw,
ook er nog een nacht over slapen |
| beslapen en trouw |
voltrokken en van het bijslapen gevolgd huwelijk |
| beslet |
belemmering |
| beslooten bank |
zie herenbank.
ook kerkbank voorzien van een deurtje |
| besluit |
bijzonder, afgesloten kamer of zaal |
| besluter |
slotenmaker, smid |
| besmetten |
onteren, schofferen, verkrachten |
| besneden tijd |
een nauwkeurig bepaalde tijd. |
| besnijden |
een vordering in rechten, inkorten |
| besnoeren |
beteugelen |
| besnollen |
bedriegen |
| besnuwd |
besneeuwd |
| besoign(e)eren |
arbeiden, werken, bezig zijn |
| besoigne |
een werk, bezigheid |
| besoigne |
zie besoigneren |
| besoigneren |
beraadslagen, vergaderen over iets |
| bespanget |
met een gesp versierd |
| besperren |
iemand iets beletten, opsluiten |
| besperren (iet) |
aanspraak in rechte op iets maken, met het gevolg, dat dan de zaak tot de uitspraak in haar geheel blijven moet |
| bespieringe (sonder) |
onbelemmerd, zonder belemmering |
| bespringen |
aanvallen, attaqueren |
| besproken |
beloofd |
| bestaden |
uithuwelijken, in het huwelijk treden |
| bestadet |
zelfstandig |
| bestadingen |
uithuwelijken, plaatsing |
| bestallen |
bezetten |
| bestayet |
in handen gesteld |
| besteden |
in het huwelijk treden |
| bestedynge |
aanbesteding |
| besteent |
ring waarin een steen is gezet |
| bestellen |
verzorgen, uitbesteden, maken |
| bestelling |
lastbrief |
| bestellinge |
inbeslagneming, gevangen nemen |
| bestemoeder |
grootmoeder |
| bestemoer |
zie bestemoeder |
| bestendicht |
voortdurend, blijvend |
| bestenen |
jammeren |
| besterfnisse |
erfrecht, erfenis ook het recht dat geheven wordt van erfenissen in de stad welke toevalt aan iemand buiten de stad. |
| besterfte |
overlijden, dood |
| besterven |
verstijven, verbleken maar, ook door vererving ten deel vallen |
| bestetter |
vervoerder, expediteur |
| bestevaar |
stamvader, grijsaard, grootvader |
| bestevader |
grootvader |
| bestey |
pastei |
| bestiaal |
het vee, beestenlijk (dierlijk) |
| bestiael |
beestachtig |
| bestiael geldt |
belasting op vee |
| bestiaelen |
vee |
| bestiaelgelt |
zie beestsys |
| bestoor |
predikant, pastoor |
| bestorven |
lijkbleek wees geworden |
| bestorven siin van enen |
door de dood van iemand beroofd
(benadeeld) zijn |
| bestricken |
in een valstrik of hinderlaag lokken |
| besuchung Maria |
Maria ontvangenis, 2 juli |
| beswarenissen |
belasten met iets |
| besweeren |
onder een eed bevestigen |
| bet an der tijt |
tot aan de tijd dat |
| betaelt den lesten penninck metten eersten |
volledig betaald,
kwijtingformule bij o.a. akte van eigendomsoverdracht |
| bete |
biet, ook het water waarin de leerlooiers hun vellen bereiden |
| beteeckeningen |
kentekens, kenmerken, bewijzen. |
| beterscap |
de meerdere waarde, die een zaak heeft dan de daarop rustende verbanden |
| beteult |
bewerkt |
| betide |
‘s morgens vroeg |
| betiën (enen van iet) |
(iemand van iets) beschuldigen |
| betochtinge |
zie betuchtinge |
| betogen na |
bewijzen |
| betoghe vinden |
iemand bij vonnis in het gelijk stellen |
| betonen (iet) |
(iets) bewijzen, schriftelijk bewijs brengen |
| betooch |
bewijs. |
| betoon |
bewijsstuk, schriftelijk bewijs |
| betoonen ter waerheit |
met getuigen bewijzen |
| betpan |
beddenpan |
| betreckbaer |
die voor de rechter geroepen kan worden |
| betrecken (enen) |
iemand terecht doen staan |
| bettage |
biddagen, maandag tot woensdag na de 5e zondag na Pasen |
| betten |
met (warm) water besprenkelen |
| bettiecte |
beddentijk, bedovertrek |
| betuchtinge |
huwelijksgoed |
| betugen. |
door getuigen het bewijs van iemands schuld leveren.
ook een getuigenis tegen iemand afleggen |
| Betuwa |
Betuwe |
| beu |
verzadigd |
| beudel |
beul |
| beuk |
boek |
| beuker |
hamer om vlas te beuken, ook vlasvlegel |
| beukhamer |
wapen in middeleeuwen, strijdhamer |
| beuling |
worst |
| beunhaas |
onbevoegd een beroep uitoefenen |
| beuren |
in ontvangst nemen, heffen van rente |
| beuren |
zie boeren |
| beurs |
geldbuidel, als heraldiekteken vaak voorgesteld met twee koorden |
| beurse |
beurs, geldbuidel |
| beutelaar |
iemand die kunsten vertoond op kermissen |
| beutelmacher |
leren buidelmaker |
| beuter |
imker |
| bevallen |
zijn zaak verliezen |
| bevallen (in iet) |
vervallen |
| bevanck |
deelgebied van een polder, rechtsgebied |
| bevanck (sonder) |
ongedwongen, vrij, zonder arglist |
| bevechten |
aanranden, aantasten, attaqueren, bespringen |
| beveler |
bevelhebber |
| bevelijc |
verschrikkelijk |
| bevelinge hebben ( iet in ) |
iets in bewaring hebben |
| bevellen |
ten val brengen |
| Beverovicum |
Beverwijk |
| bevert |
bedevaart |
| bevogeden |
een voogd aanstellen over iemand |
| bevolkingsregister |
register waarin de bewoners van een gemeente, met naam en adres, etc. opgetekend zijn |
| bevonnissen |
een schuldbrief voorzien van een vonnis om de uitwinning ten uitvoer te leggen |
| bevordring |
bevordering |
| bevreyssemt |
puisterig, opgezwollen |
| bevrijden |
behoeden |
| bevrijen |
vrijwaren |
| bevrucht |
heraldiekteken, op schild weergegeven vruchten |
| bevrund |
verwant |
| bewaarde |
veilig |
| bewaarder |
bewaker |
| bewaarster |
verpleegster, vroedvrouw, baker |
| bewapenen (enen iet) |
verduisteren, aan iemands aanspraken zich door bedrog onttrekken |
| beweerd |
verdedigd |
| bewerp |
schets, ontwerp, patroon |
| bewerpe |
ontwerp van een akte welke goed gekeurd moet worden |
| bewijsen |
rente of hypotheek vestigen op een bepaalt stuk land |
| bewijskonst |
beargumenteren |
| bewimpelen |
verbergen |
| bewint |
omvang van een landbezit, rechtsgebied, bevoegdheid |
| bewisen (enen iet) |
iemand iets aanwijzen. |
| bewisselijc |
bewijsbaar, ook in rechte bewijsbaar |
| bewossen |
begroeid |
| bewroegen |
beschuldigen, aanklagen |
| bey |
beide |
| beyaerden |
de klokken luiden. |
| beyaert |
ziekenzaal, eetzaal in gasthuis |
| beyerman |
klokkenluider, klokkenspeler |
| bez. |
afk. bezirk, rayon, gebied, district |
| bezaaid |
heraldiekteken,
een schild waarop meerdere gelijke tekens |
| beze |
bes |
| bezent |
hooggeschat |
| bezind |
bemind |
| bezirk |
rayon, gebied, district |
| bezucht |
vervloekt, ook door erge ziekte gekweld |
| Bg |
afk. op huw. akte, bruidegom |
| biais |
biaisband, schuine strook |
| biblia |
bijbel |
| biblia sacra |
heilige schrift |
| bibliopega |
zie bibliopegus |
| bibliopegus |
boekbinder |
| bibliopola |
boekverkoper, boekhandelaar |
| bibliotheeq |
boekenkamer, boekenkast |
| bibliven. "mit den live daerby blyven |
beloven het bewijs van een gedane aanklacht te leveren op straffe van verbeuren van het leven |
| bibrengen (enen iet) |
iets aanbrengen, aangifte doen van iets |
| bibrenginge |
mededeling, betoog |
| bickelaer |
steenhouwer |
| bicolore |
tweekleurig |
| bicquetteren |
op zwaarte sorteren (van penningen) |
| bidasse |
soldaat |
| biddelerse |
bedelares |
| bidden, |
verzoeken, verzoek |
| biddinge |
bedelarij |
| bidellus |
gerechtsdienaar, beulsknecht, pedel |
| biden |
slaan |
| bidsnoer |
rozenkrans |
| bidster |
uitnodigster voor de begrafenis |
| biduo |
op de tweede dag |
| biduum |
twee dagen |
| bie provicie |
bij voorlopige voorziening |
| biebuich |
bijenkorf |
| biebuuc |
bijenkorf |
| biechthere |
biechtvader |
| biedegelt |
het loon van den bode voor het doen een dagvaarding |
| bieden (enen) |
gebieden, voorschrijven |
| bieden mitten boeke |
iemand dagvaarden met het register, waarin de eisen worden opgetekend
(als bewijs, dat de dagvaarding terecht geschiedt). |
| biekaar |
imker, bijenhouder |
| bieman |
zie biekaar |
| bien fonds |
vastgoed, onroerend goed |
| bienn(al)is |
tweejarig |
| biennalis |
twee jaar oud |
| biennis |
zie biennalis |
| biennium |
periode van 2 jaar |
| bierbeschoyer |
bierbezorger |
| bierbuse |
bierkan met twee handvatten |
| bierclocke |
tijdstip waarop de kroegen dicht moesten |
| bière |
doodkist |
| bierhaan |
drinkebroer |
| bierkerke |
de kroeg, herberg |
| bierproever |
bier keurmeester |
| bierpul |
kroes voor bier, voorzien van een deksel |
| biersnelleken |
potje bier |
| biertje |
biermaat in de 17e eeuw, 1 biertje = 1 ltr. |
| biertol |
tolhuis voor de tol op bier te betalen, de tol op het bier |
| biest |
beest |
| bigami |
van de bigamist |
| bigamus |
die twee mannen, of twee vrouwen tegelijk heeft. die in bigamie leeft, gelijktijdig met twee vrouwen gehuwd |
| biggelsteen |
kiezelsteen |
| bigordel |
geldtas, geldbuidel |
| bij cessie overgedragen |
overdragen van een recht of zaak |
| bij falte (faute) |
bij in gebreke blijven |
| bij faute |
zie bij falte |
| bij gebreck |
bij verstek |
| bijker |
imker, bijenhouder |
| bijlbrief |
bewijs van betaling van het schip. ook het origineel eigendomsbewijs waarin alle gegevens van koop en verkoop zijn opgenomen |
| bijlhouwer |
timmerman |
| bijloper |
onbetrouwbare makelaar, meestal onbevoegd makelaar |
| bijlust |
overspel |
| bijnden |
binden |
| bijnnenbrouwer |
bierbrouwer die binnen de stadswallen bier brouwt |
| bijslag |
toegift |
| bijstander |
helper |
| bijsterveld |
schraal en vaak onvruchtbaar terrein |
| bijteecken |
tegen merk, tweede merkteken |
| bijten |
fluisteren |
| bijtevel |
kramp in de ingewanden |
| bijvanck |
de gehele, meestal afgesloten omvang van zijn huis of erf |
| bijwijf |
bijzit |
| bikken |
eten |
| biksteen |
schuurpoeder van fijngestampte zandsteen |
| biksteenklopper |
maakt zandsteen fijn voor schuurpoeder (biksteen) |
| bilivige |
vruchtgebruikster |
| biljou |
baljuw |
| bille |
bilhamer, hamer om te billen, rillen scherp maken in de molensteen |
| billegat |
aarsgat |
| billen |
groeven in molensteen scherp maken |
| billet |
biljet, brief, cedulle |
| billietten |
bevelschriften tot betaling |
| billion |
afgekeurd |
| billix |
billijkerwijze. |
| bilo |
vloek |
| bilwortel |
bilzekruid |
| bimaritus |
voor de tweede maal gehuwd, bigamist |
| binati filii |
zie binatus |
| binatus, |
tweelingen |
| binde |
platte ijzeren reep op de velg van een wiel |
| Bindrium |
‘s Hertogenbosch |
| bini |
twee |
| binnebinder |
rietdekkersknecht |
| binnen veertien nachten |
binnen twee weken |
| binnenbedrijver |
die zijn land binnen de eigen gemeente bewerkt |
| binnenburger |
burgerschap van persoon die binnen de stadsmuur woont |
| binnenjarich (pacht) |
de vervallen pacht van het lopende jaar |
| binnenkosten |
belastingen, nodig om de onkosten van de gemeentebesturen te dekken,
eens per jaar mocht de omstelling (aanpassing) van de binnenkosten gedaan worden, ook dorps -, gemeentelasten |
| binnenloods |
opslagloods aan de rivier |
| binnenmolen |
poldermolen |
| binocle |
lorgnet, knijpbril |
| binubus |
voor de tweede keer getrouwd |
| bique |
wijf, vrouw, meisje |
| birmenter |
perkamentmaker |
| bis |
twee
ook zeer fijne stof van boomwol |
| bis milies |
tweeduizend maal |
| bisaïeul |
overgrootvader |
| bisaïeule |
overgroot moeder |
| bise |
koude noordenwind, ook donkerbruin of zwart |
| bisetten (enen aen enen) |
iemand aan een ander toevoegen |
| bisex |
schrikkeljaar |
| bislaep |
zie bislaght |
| bislaght |
valse munt |
| bislapen |
bij iemand slapen, ook gemeenschap hebben |
| bispel |
vertelling met een zedelijke strekking |
| bisse |
zeer fijne stof, boomwol |
| bisser |
hoofdstelsmid, gebittenmaker |
| bissextile |
schrikkel |
| bissijn |
van fijne boomwol gemaakt |
| bistandeman |
adviseur, raadgever, geefster |
| bitebau |
boeman |
| bitterlike |
op een treurige wijze |
| bivoet |
sint janskruid |
| biwoort |
praatje. |
| blad |
heraldiekteken,
zonder verdere aanduiding altijd een lindeblad |
| bladarius |
graanhandelaar |
| bladen |
oogsten, de vruchten van het land verzamelen, vruchten plukken |
| bladergoud |
bladgoud |
| bladinghe |
vruchtgebruik |
| blaesbalch |
blaasbalg, orgelpijp |
| blaet |
havik ook grootspraak |
| blaffaard |
legger |
| blaffard |
register |
| blague |
tabakszak |
| blaker |
toorts, olielampje, hanglamp, ook een pan waarin ‘s nachts een vuur brandde |
| blakeren |
vuur stoken |
| blamatie |
schande |
| blame |
naamschending, eervlek |
| blamen |
lasteren, iemand te schande maken |
| blameren |
schandelijk behandelden |
| blancheerder |
leerbewerker |
| blanchir |
onschuldig verklaren, vrijpleiten |
| blanchisseur, |
wasbaas, vrouw |
| blanchisseuse |
zie blanchisseur |
| blancke |
Frans (zilveren) betaalmiddel, reeds bekend in 1268 |
| blancwijn |
witte wijn |
| blanden |
mengen, mengelen, een mengsel maken |
| blander (mede) |
bereider van een mede of honingwijn |
| blandiëeren |
Zie blandieren |
| blandieren |
vleien, liefkozen |
| blank |
munt 17e-20e eeuw, gelijk aan 12 penningen |
| blank |
betaalmiddel, zilveren munt |
| blanke |
zie blank |
| blankofficier |
(blanke) slaven opzichter |
| blankslachter |
vilder, slager |
| blankverver |
schilder speciaal voor vernis of blanke lak |
| blaser |
balgentreder, orgeltrapper, windmaker voor het orgel |
| blashemie |
godlasterend, |
| blasoen |
veldteken |
| blason |
blazoen, wapen(schild), heraldiek |
| blasph(e)emeeren |
godlasterend, iemands eer te na spreken
ook lasteren, achterklappen |
| blasphemie |
lastering |
| blasse |
witte vlek op voorzijde paardenhoofd |
| blat |
aan twee zijde te beschrijven vel papier |
| blate |
steenvalk |
| blaten |
loeien, brullen |
| blatiers |
kooplieden in granen |
| blatner |
harnasmaker |
| blattervater |
pokkenhuis beheerder |
| blauvoet |
steenvalk |
| blauvoet |
steenvalk |
| blauw |
heraldiekteken, de kleur blauw,
ook azuur genoemd, aangegeven door horizontale arcering |
| blauw |
schraal, van slechte kwaliteit |
| blauw maken |
verven van stof |
| blauw zijn |
zie blauwen |
| blauwbloeme |
korenbloem |
| blauwen |
een blauwe plek hebben door een |
| blauwer |
stofverver |
| blauwer Ostertag |
zondag voor Pasen, palmpasen |
| blauwsel |
bleekpoeder om het linnen mee te bleken |
| blazebalgche |
blaasbalg voor o.a. Orgel en smidsvuur |
| blazen |
drinken |
| blazoen |
wapen |
| blé noir |
boekweit |
| bleeckeling |
soort slechte kwaliteit turf |
| bleecvelt |
bleekveld om de witte was op te bleken |
| bleeser |
blazer |
| blein |
blaar |
| bleken |
schelden |
| bleren |
schreeuwen |
| blet |
schouderblad, ook platte deel van een roeispaan |
| bley |
scheldwoord tegen een vrouw |
| bli |
lood |
| bliaut |
een zijden stof vaak met gouddraad doorweven |
| blide |
blijde, oorlogswerktuig om stenen mee te gooien |
| blidesteen |
steen door de blijde weggeslingerd |
| bliec |
witvis |
| bliekblank |
in wit |
| bliekvyst |
iemand die zeer bleek ziet |
| bliekwyt |
zie bliekblank |
| blieter |
landloper, vagebond, bedelaar, schooier |
| blieterij |
landloperij, bedelarij, schooierij |
| blij |
zie bly |
| blijberch |
loodmijn |
| blijde |
oorlogswerktuig om stenen mee weg te slingeren |
| blijfsels |
gerechtelijke toewijzing van b.v. achterstallige renten en boeten |
| blijven in het sterfhuis |
een nalatenschap aanvaarden met schulden, lasten en baten |
| blijven uit het sterfhuis |
niet aanvaarden van een nalatenschap |
| blijver |
langstlevenden |
| blinde |
vensterluik |
| blinden |
vensterluiken |
| blindencost |
bijkomende onvoorziene kosten |
| blink |
onbegroeide duintop |
| bliven (aen enen van iet) |
aan iemand de scheidsrechterlijke uitspraak over iets opdragen |
| bliven (in den rechten) |
het proces winnen. |
| bliwit |
loodwit |
| blocdeel |
houtenprop in muur om haak in te slaan |
| blochuus |
gevangenis |
| blockmeester |
wijkmeester in een stad |
| blockmuur |
zeer stevige muur |
| blocslot |
groot hangslot |
| blocslot |
groot hangslot |
| blocsteen |
gebakken metselsteen |
| bloed loop |
zie bloetlaten |
| bloeling |
Bloedworst, ook een slecht mens |
| bloeme |
menstruatie, ook gezwel |
| bloetbewant |
bloedverwant |
| bloetbewant |
bloedverwant |
| bloetevel |
bloedvloeiing, vrouwenziekte, ook genoemd “bloetsucht”, dysenterie |
| bloetganc |
buikloop, dysenterie |
| bloetgewant |
zie bloetbewant |
| bloetijl |
bloedzuiger |
| bloetkleur |
heraldiekteken, Duitse (rode)kleur, aangegeven door verticale - en schuin -linkse lijnen over elkaar |
| bloetkopster |
vrouw die bloed aftapt met de laatkop om de koorts te verlagen |
| bloetlaten |
behandeling door de chirurgijn, als genezing voor meerdere kwalen, ook verwonding door steekpartij waarbij bloed vloeit |
| bloetlater |
chirurgijn |
| bloetschand |
incest |
| bloetsteen |
rode edelsteen |
| bloetsuger |
bloedzuiger |
| bloetswege ( van) |
als bloedverwant |
| bloetvoget |
voogd, welke een bloedverwantschap had met de minderjarige |
| bloiende |
menstruatie |
| blok |
deel van een weiland ook houten strafwerktuig |
| blokbewaarder |
gevangenen bewaarder, cipier |
| blokknecht |
hulp van de gevangenen bewaarder, cipier |
| blokmaker |
klompenmaker |
| blond |
zie blonden |
| blonden |
geel worden, een gele plek krijgen door een toegebrachte slag |
| blookster |
aflegster van doden |
| blosen |
rood worden, een rode plek krijgen door een toegebrachte slag |
| blote |
geschoren schapenvacht |
| bloten |
beroven |
| blotinge |
pacht, inkomen |
| blouwel |
Houten hamer, stamper |
| blouwsteen |
hardsteen, arduin |
| blum-Ostertag |
zondag voor Pasen, palmpasen |
| blussen |
bevredigen |
| blussing |
vernietigen |
| bly |
lood |
| blycken tracherke |
blikken trechter |
| bm. |
afk. bourgemaitre, burgemeester van de gemeente |
| bn. |
afk. bien, goed |
| bo. |
afk. bon, goed |
| bobbel |
bron waar het water uit de grond opborrelt |
| bobijn |
zie babijn |
| bocraen, |
stof van geitenhaar |
| bocxhoren |
ram werktuig |
| boddeck |
kuiper |
| bode |
de persoon, die een bevel ("bot") van een overheidspersoon overbrengt (dagvaard) ook dienstbode, pedel |
| bodebrief |
door gemachtigde getoonde stukken |
| bodeger |
boogmaker |
| bodel |
gerechtsbode, beul |
| bodel |
beul, ook pedel aan een universiteit |
| bodelharde |
zie boedelherde |
| bodelinc |
ingewanden |
| bodelmeester |
boedelmeester, belast met beheer van onbeheerde nalatenschappen |
| bodescep |
boodschap |
| boec |
bok, ook beukennoot |
| boecbret |
boekenplank |
| boede |
zie bode |
| boedeker |
kuiper |
| boedel |
huis en hof met alles er in en er aan |
| boedel laten verjaeren (eene) |
een boedel een jaar lang onaangetast laten |
| boedelcedel |
inventaris van den boedel, overgelegd door den boedelharder |
| boedeldinc |
proces over een nalatenschap |
| boedeleet |
de eed. waarmede de boedelharder de waarheid der boedelcedel bezweert |
| boedelgave |
huwelijksgift, uitzet |
| boedelgoet |
goederen wat tot de uitzet behoort |
| boedelherde |
boedelhouder, de persoon, die recht heeft op het bezit van de boedel totdat deze onder de erfgenamen verdeeld is |
| boedelhouder |
aan wie de boedel is toevertrouwd tot deze verdeeld is |
| boedelhuus |
verkoping van (roerende) goederen in een sterfhuis |
| boedelinge |
uitkering uit de boedel |
| boedelrecht |
het voor de boedel geldend recht |
| boedels plechtich siin (des |
gehouden tot betaling van de schulden van de boedel |
| boedelschatter |
taxateur van nagelaten boedels |
| boedelvervolger |
hij die beweert een recht te hebben op de boedel |
| boefclocke |
tijdstip van sluiten stadspoort, avondklok |
| boefgelt |
met dobbelen of gokken etc verworven geld |
| boefveclocke |
avondklok, tijdstip waarop de stadspoort wordt gesloten |
| boegetmaker |
tassenmaker |
| boeisel |
loodgieterwerk |
| boek |
beuk |
| Boeke(boom) |
beukenboom |
| boekijn |
beuken |
| boekkamer |
bibliotheek |
| boel |
minnaar |
| boelen |
minnekozen, vrijen zonder bijbedoeling, ook blaffen van een hond |
| boeleren |
overspel spelen |
| boelgoederen |
tot de inboedel behorende goederen |
| boelin |
vrijster, geliefde |
| boelschap |
ongeoorloofde liefdesbetrekking |
| boemwol |
katoen, boomwol |
| boen |
goed |
| boene |
zolder verhoogde vloer |
| boennaer |
zolderknecht, maakt de pakhuiszolders schoon |
| boerckoishof |
moestuin |
| boerdemaker |
grappenmaker |
| boeren |
bewoners op het platteland |
| boerenkikken |
rommelen |
| boerenmin |
vermoedelijk een voedster |
| boerewapens |
burgerwapens |
| boerman |
boer, landbouwer |
| boerrichter |
dorpsrechter, deden o.a. schouwen van sloten hekken en hagen |
| boesem |
hart |
| boet |
baak |
| boet |
schadeloosstelling ook einde |
| boetellie matjes |
vermoedelijk knielmatjes op de knielbanken in de kerk |
| boeten |
herstellen, terugbetalen, goedmaken |
| boethuus |
huis waar de netten hersteld werden |
| boetschoudich |
veroordeeld tot het betalen van een boete |
| boevinne |
ontuchtige vrouw |
| bof |
afk. beau-frère, zwager |
| boffertpanne |
met klemmen af te sluiten ijzeren pan |
| bog |
afk. bourgeois, burger, iemand uit de middenklasse |
| bogaert |
boomgaard |
| bogel |
ijzeren ring aan de poort van een kasteel. |
| bogelen |
soort spel |
| bogeschote |
maximale afstand voor een afgeschoten boogpijl |
| bogger |
schavuit |
| bohémien, |
zigeuner(in) |
| bohémienne |
zie bohémien |
| boi |
boei |
| bokel |
borstwapen, knop op schild, ook versiersel b.v. gesp, haarspeld |
| boker |
dorsvlegel voor vlas, koren etc. ook stamper, beuker |
| boksen |
broek |
| bol |
inhoudsmaat, 1 bol = 1,7 ltr |
| bolcraen |
zie bocraen |
| boleren |
vrijen, minnen |
| bolk |
zeevis |
| bolkhouwer |
zeevis schoonmaker |
| bolkruis |
heraldiekteken, verkort kruis met bollen aan het eind, wordt ook appelkruis genoemd |
| bollaard |
beul, ook gerechtsdeurwaarder |
| bolletkijn |
mutsje, kalotje |
| Bolsverda |
Bolsward |
| bom |
blikkenbierkan |
| bombaerde |
oorlogswerktuig om stenen mee te slingeren
ook een muziekinstrument |
| Bombarda |
geweerschot, schot |
| bombardarius |
bliksmid |
| bombardicus |
buksschieter, schutter, kolvenier |
| bombardus |
buksmeester, kanonnier |
| bombare |
zie bombaerde |
| bombazijn |
geweven stof, waarvan de inslag van wol is en de schering van zijde, vooral voor werkmansondergoed |
| bombicinator |
zijdewever, brokaatmaker, zijdebewerker |
| bomenijker |
taxateur voor bomen |
| Bommel |
zie Bommelia |
| Bommelia |
Zaltbommel |
| bon |
buurt, wijk |
| bon henri |
brave Hendrik |
| bon papa |
grootvader |
| bona |
goederen, have, een boedel |
| bona fide |
te goeder trouw |
| bona hereditaria |
erfgoederen, stamgoederen |
| bona materna |
goederen van moederszijde |
| bona minorum |
goederen die aan een minderjarige toebehoren |
| bonarium |
bunder |
| bondich |
zie bundichts |
| bondieuserie |
femelarij ?, bigotterie, kwezelarij |
| bonet |
Zie bonetten |
| bonetten |
muts |
| bongaert |
boomgaard |
| bonge |
trommel |
| bongeler |
trommelaar |
| bongelersche |
trommel bespeelster |
| bonger |
trommelslager |
| bonget |
valies, koffer |
| boniche |
(jong) dienstmeisje |
| bonmeester |
belast met toezicht en reparatie van de blusmiddelen |
| bonne maman, |
grootmoeder |
| bonnetmaker |
hoeden en petten maker |
| Bononia |
Bologna |
| bonus |
goed |
| boo |
deurwaarder |
| boodschap |
lastgeving |
| boom |
grens, bodem, grondslag |
| boom (te) |
aan de galg |
| boomacker |
boomgaard |
| boomgaardman |
kweker van (vrucht)boomstammen, tuinman |
| boomhouder |
tolboomhouder, inner van de tol |
| boomhouwer |
zadelboomhouder, maker van zadels |
| boomveller |
houthakker |
| boonganger |
(rijk of in aanzien) burger die aan de magistraatsverkiezing mocht deelnemen |
| boonheer |
magistraat (gekozen tijdens de magistraatsverkiezing) |
| boonlote |
loting met bonen, o.a bij de magistraat -verkiezing. Met witte en bruine bonen |
| boonmael |
maaltijd die na de magistraatsverkiezing werd gehouden. |
| boonman |
zie boonheern |
| boorch |
zie borch |
| boortich |
edelgeboren, van adel of gegoede huize |
| boosten |
oostelijk, ten oosten |
| bop. |
afk. beau-père, schoonvader |
| borcgdore |
slotpoort |
| borch |
kasteel, burcht |
| borchdinc |
een terechtzitting zowel op het kasteel als in de stad |
| borchgracht |
slotgracht |
| borchgraefnede |
echtgenote van de burggraaf |
| borchgrave |
burggraaf, ook stadsgracht |
| borchleen |
een goed dat in leen is ontvangen voor de verdediging van een stad of gebied |
| borchman |
hij die een borchleen heeft |
| borchmeester |
burgemeester, ook slotvoogd |
| borchmik |
op het kasteel gebakken mik |
| borchrinc |
ijzeren ring aan de poort van een kasteel. |
| borchroede |
hooibergroede |
| borchsate |
de bewoners van de burcht |
| borcht |
burcht |
| borchtocht |
borg stellen |
| borchwal |
stadsgracht |
| borchwerck |
leenherenwerk, werk dat men moest verrichten voor de leenheer |
| borde |
mand |
| bordeel |
hoerenhuis |
| bordeelaerster |
bordeelhoudster |
| bordeelbok |
hoerenloper |
| bordeelbrok |
zie bordeelbok |
| bordehouwer |
houtsnijder |
| bordemande |
draagmand, vismand |
| bordoen |
orgelpijp |
| bore |
vechten, twist |
| borech |
zie borch |
| borg |
toeverlaat |
| borgbrief |
akte van borgtocht of indemniteit |
| borgbrugge |
slotbrug |
| borge |
zie borch |
| borge |
hij die zich garant stelt |
| borgemeesterscap |
zie borghermeisterscap |
| borger |
zie borgeren |
| borgeren, |
burgers |
| borgerscap bescutten |
het burgerschap behouden zonder schade te lijden |
| borgerschap |
waarborg |
| borggrave |
kasteelgracht, slotgracht, burgtgracht |
| borghermeisters-cap |
het ambt van burgemeester |
| borglijc |
wat tot de burcht toebehoord |
| borne |
grenssteen, grenspaal, paal, |
| bornehout |
brandhout |
| bornepit |
welput |
| bornputte |
waterput |
| bornwater |
bronwater |
| borrelwacht |
nachtwacht |
| bors |
schatkist |
| borse |
zie beurse |
| borsedrager |
kassier |
| borsier |
rentmeester |
| borsse (leere) |
leren beurs, geldbuidel van leer gemaakt |
| borsten |
breken, barsten |
| borstkerse |
kaars voor dode |
| borstlap |
lap op de boezem gedragen door vrouwen |
| borstpels |
kledingstuk op bovenlichaam gedragen |
| borstrok |
onder het hemd gedragen kledingstuk |
| borstspanne |
borstsierraad |
| borthouwer |
zie bordehouwer |
| bortspiker |
spijker voor vloerplanken |
| Borussia |
Pruisen |
| bos |
hoeveelheid, 1 bos = 104 stuks ook os ook wapen, musket, geweer, roer |
| bosboom |
taxis, palmhout |
| boschcolen |
houtskool |
| boschinge |
struikgewas |
| boschsneppe |
houtsnip |
| boschulu |
bosuil |
| Boscoducem |
‘s Hertogenbosch |
| bose |
duivel |
| boskool |
zie boschcolen |
| bospoederhuus |
kruitmagazijn |
| bospoermaker |
buskruitmaker |
| bosquet |
bosje, bossage |
| bossaen |
schapenleer |
| bossekruit |
buskruit |
| bossen |
stoeien, stompen, wegduwen |
| bostel |
resten van bierbrouwerijen, veevoer, afgewerkte mout |
| botboer |
verkoper van vis in de stad, kwam meestal uit een vissersdorp |
| botbrief |
oproepingsbrief |
| botdrager |
betaalmiddel, 1 botdrager = 36 schilling |
| boten |
boeten |
| boterbanc |
de bank op de markt waar boter verkocht wordt |
| botergulde |
pacht betaald met boter |
| boterlepel |
houtenlepel om boter uit de boterton te scheppen |
| botermeter |
boterweger |
| boterpacht |
zie botergulde |
| botersmout |
botervet |
| boterstande |
boterkuip |
| botervliege |
vlinder |
| botje |
betaalmiddel, zilveren munt in Brabant |
| botjesmaat |
graanmaat, 1 botjesmaat = 0,32 ltr. |
| botse |
pestbuil |
| bottaine |
laarsje |
| botte |
domkop, ook een draagkorf |
| botte |
rieten mand om grond te vervoeren |
| botte |
strobos, ook koffer en draagkorf |
| bottel |
kornoelje |
| bottelerie |
spijskamer |
| bottelier |
keldermeester |
| bottelrie |
Drank en wijnkelder van het kasteel |
| botten |
vals spelen bij dobbelen |
| botter |
boter, maar ook valsspeler |
| bottertanden |
voorste tanden |
| bottier |
laarzenmaker |
| botting |
een soort belasting die betaald moest worden bij het (werk)bezoek van de graaf aan het dorp. Meestal hield hij er dan gelijk een rechtszitting |
| botularius |
worstmaker, worststopper, worsthandelaar |
| bouambacht |
landbouwbedrijf |
| Bouces de la Meuse |
de monding van de maas |
| boucher |
slager, beul, wreed mens |
| boucweit |
boekweit |
| boude |
oogst |
| bouffon |
nar, hofnar |
| bouge |
krot, kot, hok |
| bouget |
een maal, een lederen zak, reiszak |
| bougette |
leren reiszak |
| bouhof |
boerenplaats, hoeve, boerderij |
| bouille |
melkbus |
| bouilleur |
(brandewijn)stoker |
| boulant |
bouwland, akkers |
| bouleau |
berk |
| boulet |
(kanon) kogel |
| boumaent |
hooimaand, juli |
| bouman |
landbouwer, boer, tuinman |
| bouquetin |
steenbok |
| bourbier |
modderpoel |
| bourdeel |
bordeel |
| bourg |
groot dorp, stadje |
| bourgade |
dorpje, gehucht |
| bourgemaitre de la commune |
burgemeester van de gemeente |
| bourgemestre |
burgemeester van de gemeente |
| bourgeois |
inwoner, inwoonster v. dorp of stad, poorter |
| bourgeoise |
zie bourgeois |
| bourgeoisie |
poorterschap, poorterrecht |
| bournen |
erfpalen |
| bourreau |
beul, scherprechter |
| bourrelier |
zadelmaker, leerbewerker gareelmaker, |
| bourse |
beurs |
| bouseux |
boer |
| bouster |
bolster |
| bouvellich |
bouwvallig |
| bouw |
oogst |
| bouwambacht |
landbouw |
| bouwen |
kledingstuk voor vrouwen, meestal van kostbare stof |
| bouwen |
boven rok |
| bouwich |
in goede staat |
| bouwknecht |
boerenknecht |
| bouwlien |
boeren |
| bouwman |
boer |
| bouwvrouw |
boerin |
| bovelinck |
hoogstammige fruitboom |
| boven |
in weerwil van |
| boven recht |
meer dan het recht vereist |
| bovencleet |
overkleed |
| bovengaende |
buitengewoon |
| bovenkiel |
over de kleding gedragen kiel |
| bovenknecht |
meesterknecht |
| bovenman |
die bij het staken van de stemmen in een geschil beslist |
| boventien |
een rechtszaak doorverwijzen naar een hoger college |
| boves |
ossen |
| bovier |
veehoeder |
| boviné |
rund |
| bowman |
boer, landbouwer |
| BR |
afk. Bataafse Republiek |
| Br. |
afk. brumaire, maand van de nevels |
| braadlepels |
diepe lepels om vet te scheppen |
| braaister |
boetster van visnetten, hersteld visnetten |
| braak |
omgeploegd land dat men onbebouwd laat liggen |
| braakliggend |
braakliggend gedurende een jaargetijde |
| braakvruchten |
waarschijnlijk kleine tiendvruchten |
| braauwspiker |
gesmede spijker |
| brabançon, |
Brabander |
| brabançonne |
Brabantse |
| brabantsch |
een kleine munt |
| brachet |
Juni |
| brachmond |
zie brachet |
| brackoen |
steunbalk, balk |
| braconnier |
wildstroper, vaak met honden (brakken) |
| bractearius |
goud en zilversmid |
| brader |
houder van de gaarkeuken |
| braecmaent |
Juni |
| braecvogel |
lijster |
| braetketel |
braadketel |
| braetpanne |
braadpan |
| bragade |
bluf |
| bragenpanne |
hersenpan |
| brak |
heraldiekteken, hondenkop(pen) met hang of flaporen en uithangende tong |
| braken |
radbraken |
| brame |
bramenstruiken, ook de vruchten |
| branche ainée |
oudere linie, oudere tak |
| brandel |
brandijzer, haardijzer |
| brander |
brandstichter, ook brandijzer, haardijzer |
| brandereel |
loden, ijzeren of stenen bol die rond geslingerd werd om iemand te verwonden |
| brandewynsvatie |
brandewijn vaatje |
| brandhaak |
ijzeren haak aan lange houten steel |
| branding |
brandhout |
| brandoen |
fakkel, toorts |
| brandteken |
het teken van de stedelijke ijking van maten en gewichten |
| brantelle |
maatstok met een geijkte el |
| brantgeruchte |
alarm voor brand |
| brantmuer |
gemeenschappelijke muur tussen 2 woningen of buitengevelmuur, deze mocht geen houten - en leem - (klei) delen bevatten |
| brantpalen |
palen welke de uiterste grenzen aangaven van iemands eigendom of gebied |
| brantroede |
haardijzer, waarop het brandhout lag |
| brantsack |
natte met graan gevulde zak voor op de rug bij het blussen |
| brantschat |
geld waarmee de brandstichting en plundering werd afgekocht |
| brantstede |
de plaats waar brandend hout wordt bewaard |
| brantteecken |
brandmerk, meestal op de schouder van een veroordeelde tot brandmerken |
| branttroch |
waterbak voor het brandblussen |
| bras. |
afk. brassier, brouwer |
| bras(s)elet |
armband, ook braceletgespen |
| brasiator |
moutmaker |
| braspenning |
munt 17e-20e eeuw, gelijk aan 20 penningen, betaalmiddel, 1 braspenning = 1stuiver en 8 deniers, ook 1/40 van een Philippus daalder |
| Bratucpantus |
Brabant |
| brauspieker |
lange spijker, balknagel |
| brautkind |
een voorkind, een kind geboren voor het huwelijk |
| brauwer |
zie caulcer |
| braveren |
trotsen? |
| braxator |
brouwer |
| braxiator |
brouwer |
| brazeel |
zie braselet |
| brcgd. |
afk. brigadier |
| bre (10) |
afk. december = 10e maand van het Romeinse jaar, (dat begon op 1 maart), vaak aangeduid met een “ X”> zie ook bij ber. |
| breck (bij) |
(bij) verstek |
| bredanus |
van Breda |
| brede |
breedte |
| breecicer |
breekijzer |
| breecmes |
snoeimes |
| breekbile |
breekijzer |
| breem |
brandbaar droog struikgewas |
| breidel |
toom, teugel |
| breidelmaker |
teugelmaker |
| breidentag |
pap dag, 1 februari |
| breidschead |
hulpstuk voor het breien |
| breidschede |
hulpstuk bij het breien |
| breineloos |
krankzinnig |
| breiser |
passementwerker |
| breke |
braakliggend land, |
| Brema |
Bremen |
| breme |
traliedeur |
| brese |
vuurkool |
| bret, |
plank |
| breuck |
zie broke |
| breucken |
boetes, misdoen |
| breucker |
overtreder, misdadiger |
| breuckmeester |
persoon belast met het innen van de boetes |
| breucksalich |
die de boete moet betalen |
| breuke |
zie broken |
| breuken |
vergrijpen |
| breve |
brief |
| brevi |
in het kort |
| brevier |
een kort begrip, een kort inhoud |
| brevis |
kort |
| breviteit |
kortheid |
| breyer |
mandenmaker |
| breyf |
brief |
| breyneloos |
krankzinnig |
| bricke |
tichelsteen, tegel |
| bricksteen |
baksteen |
| Brida |
Den Briel |
| brieden |
brouwen |
| brieder |
brouwer |
| brief |
akte of oorkonde, vaak vooraf gegaan door de naam van de maker b.v. schepenbrief |
| briefbode |
postbode, die geschreven berichten rondbrengt |
| briefgelt |
kosten van een wettelijke akte, legeskosten |
| brieflesing |
vonnis tot inbeslagneming verleend na inzage van de schepenbrief |
| brieflijc |
schriftelijk |
| Briela |
Den Briel |
| brieve |
akte of oorkonde, vaak vooraf gegaan door de naam van de maker b.v. schepenbrief |
| brieve van ondertinge in forma |
officiële benoemingsbrieven |
| brieven van çedio |
brieven van boedelafstand te mogen doen |
| brigand |
schurk, boef, ook licht bewapende soldaat |
| brigandage |
dieverij, roverij |
| brigandine |
borstharnas |
| brigant |
zie brigand |
| brijeeren |
bewerking van lakenstof |
| brijman |
betaalmiddel, zilveren munt geslagen te Tricht, waarde onbekend |
| brijmannen |
zie brijman |
| brijn |
pekel |
| brijselet |
zie braselet |
| briman |
zie brijman |
| brincsprake |
behandeling van een zaak op de brink, meestal een plechtige behandeling |
| brinctijns |
Pachtgeld om het vee op de meent te laten grazen |
| brine |
pekel |
| briqueterie |
steenbakkerij |
| brochage |
met goud , zilver of zijdedraad bestikken |
| broche |
(braad)spit |
| broché |
geweven stof, brokaat |
| brocheren |
losse vellen tot katerns met draad en naald maken |
| brocheur |
brokaatwever, weefster |
| brocheuse |
zie brocheur |
| brocht |
brengen |
| brodecnecht |
inwonende knecht of bediende |
| brodeuse |
borduurster |
| brodich |
die bij iemand inwoont en in de kost is |
| broecachtig |
zie broeck |
| broeck |
moeras, drassig land, ook land dat jaarlijks onderloopt en begraast kan worden |
| broeckage |
weiden, beemden |
| broeckighen (in iet) |
zie brokigen |
| broeckilie |
korte broek |
| broecriet |
moerasriet |
| broeden |
broden |
| broederdeel |
het uit een erfenis aan een broer toekomend deel |
| broederlijc |
broederlijk |
| broedersone |
neef |
| broek |
zie broeck |
| broeke |
zie broke |
| broeken inne gelegen zijn (daar….) |
waarmee het betalen van broken (geldboeten) gemoeid is |
| broeken sliten |
bij vonnis geld boeten uitspreken |
| broekete |
moerasland |
| broekich vinden (enen) |
iemand bij vonnis aan een misdaad schuldig verklaren |
| broekland |
weiland |
| broet |
eieren in een nest |
| broeteter |
kostganger |
| broetjong |
broodmes zonder scherpe punt |
| broetzaet |
gemalen koren waar brood van werd gebakken |
| broikaftich |
zie broocaftich |
| broike |
zie broke |
| broitgesinde |
huispersoneel, bedienden |
| broke. |
een handeling, waardoor de rechtsorde, de "vrede" gebroken wordt |
| brokelic |
strafbaar, schuldig aan strafbaar feit |
| broken |
inbreuk maken op de rechtsorde, strafrechtelijke overtreding |
| brokenn |
geldstraf |
| brokigen (in iet) |
een wet door een misdaad overtreden |
| brongräber |
putten – bronnengraver |
| bronzen |
met bronspoeder een voorwerp bronskleurig maken |
| broocaftich |
schuldig aan een broke (vergrijp) |
| broocedich |
meinedig |
| broocmeester |
boetmeester belast met straffen van vergrijpen en het innen van de boete, ook ceremoniemeester |
| broodzetting |
de prijs en het gewicht van brood zoals dat door het Rijnlandse bestuur werd vastgesteld omstreeks 2000 |
| broot bidden |
bedelen |
| brootate |
kostganger |
| brootbacker |
bakker, broodbakker |
| brootbagaert |
lekenbroeder die met bedelen zijn brood verdient |
| brootbedelaer |
zie brootbidder |
| brootbidder |
bedelaar |
| brootbidder |
bedelaar |
| brootcamere |
kraam in de hal om brood te verkopen |
| brootcoren |
tarwe |
| brootganger |
bedelaar |
| broothuus |
gildehuis van het broodbakkersgilde |
| brootliede |
leven van aalmoezen |
| brootschapra |
broodkast |
| brootse |
breekijzer |
| brootstal |
broodkraam op de markt |
| brootsusterhuus |
oude vrouwenhuis |
| brootwage |
bij verordening bepaalde gewicht van brood |
| brouhuus |
brouwerij |
| broussaille |
struikgewas, struiken, kreupelhout |
| broussailleux |
met struikgewas bedekt |
| Brouwari portus |
Brouwershaven |
| bru |
schoondochter |
| bruchstein-schneider |
steenhouwer |
| brudegome |
bruidegom |
| bruden |
tot vrouw nemen, gemeenschap hebben |
| bruek |
vergrijp, misdrijf |
| brueke. |
zie broke |
| brueken |
zie broken. |
| bruel |
beemd, weide |
| bruetkijste |
bruidskist, kist met de uitzet van de bruid |
| Brug |
zie Brugae |
| Brugae |
Brugge |
| Brugis |
zie Brugae |
| bruiden |
beslapen, ook verkrachten |
| bruidje |
bedoeld wordt een communicantje wiens tooisel geleek op dat van een bruid |
| bruier |
plaaggeest, duivel |
| bruijckt door |
gebruikt door |
| bruikweer |
hofstede, pachthoeve |
| bruin |
heraldiekteken, kleur bruin, aangeven door verticaal gekruiste arcering |
| bruitwech |
mestweg |
| brulocht |
bruiloft, huwelijksfeest |
| brum. |
afk. brumaire, nevelmaand |
| brumaire |
oktober, nevelmaand |
| bruneren |
polijsten |
| brunet |
fijne donkerkleurige stof |
| brusch |
struikgewas, struiken, kreupelhout |
| brusque |
stuurs, bars, haastig |
| brußtag |
woensdag voor de laatste drie-eenheid zondag |
| brustschneider |
korsettenmaker |
| brutaal |
onbeschoft, beestachtig |
| bruuclant |
gepacht land |
| bruucware |
het in gebruik hebben van gebouwen, stallen etc. maar niet in eigendom ook de levende have waar mee het landbouwbedrijf werkt |
| bruucwere |
het bezit van een vast goed als gebruiker |
| bruul |
weide, beemd |
| bruunpers |
donkerpaars |
| bruunrot |
donkerrood |
| bruunsteen |
bruinsteen, mangaan |
| bruut |
de bruid, de net gehuwde vrouw |
| bruut |
drek, uitwerpselen |
| bruutcamere |
bruidssuite |
| bruutliede |
getuigen bij een huwelijk |
| bruutpant |
Zie morgengave, verlovingsgeschenk |
| bruutschat |
bruidsschat |
| bruutstuc |
huwelijksgeschenk |
| bruutwech |
weg naar de mest / drek stortplaats |
| Bruvenhavia |
Zie Brouwari portus |
| bruwet |
tweewielig landbouw kar met klein extra wiel |
| bruwette |
vervoeren |
| Bruxellae |
Brussel |
| bruxellensis |
van Brussel |
| Bruxellis |
zie Bruxellae |
| bruycker |
gebruiker |
| bruyken |
zie: broken. |
| bruynswert |
pikzwart |
| brycksteen |
baksteen |
| BS |
afk. burgerlijke stand |
| bubulcularius |
zie bubulcus |
| bubulcus |
koeherder, ossendrijver, ossenhoeder |
| buccinator |
hoornblazer, trompetblazer |
| bûcher |
brandstapel |
| bûcheron |
houthakker |
| bucht |
geld |
| bucinator |
zie buccinator |
| budel |
beul, ook geldbuidel, buidel, zak |
| budeldrager |
zakkendrager |
| budelkist |
zie buidelkist |
| buele |
verwante |
| buer |
een bewoner van het platte land |
| buerman. |
Die rechtspreekt in het burengerecht. |
| buerrecht |
de rechtspraak van de buren |
| buersprake |
vergadering van de gehele burgerij |
| buffel |
beul, scherprechter, wambuis |
| buffet |
rechtbank, rechttafel |
| buffon |
potsenmaker ( grappenmaker) |
| bugger |
ketter |
| buggerie |
ketterij, sodomie |
| buick ghebroken |
huwelijk is ontbonden b.v. door overlijden |
| buidelkist |
meelkist |
| buiingen |
beschoeiing |
| buijeren, |
burgers |
| buiklust |
vleselijke begeerte |
| builen |
met een ronddraaiende zeef de zemelen van het meel scheiden |
| builer |
bediener van de builerzeef |
| builerzeef |
zeef om de zemelen uit het meel te zeven (voor witbrood) |
| buiskool |
witte kool |
| buitellaartje |
inhoudsmaat van botervat,
1 buitelaartje = 1/4 kinnetje =9,36 kg |
| buiten...... |
persoon die zijn beroep buiten de stads wallen uitvoert of woont |
| buitenboek |
kasboek |
| buitendach |
buitengewone rechtszitting |
| buitenijen |
het terrein buiten de stadsmuur, dat tot het stedelijke rechtsgebied behoorde |
| buitenluiden |
vreemdelingen |
| buitenmaarte |
boerenmeid voor het koken, karnen, en schone werkzaamheden |
| buitenmolenaar |
molenaar op een poldermolen of buiten de stadswallen gelegen |
| buitennij |
voorstad, gehucht |
| buitensbaans |
afgelegen |
| buk |
bok |
| bukking |
bokking |
| buks |
afk. van bukskin een gekeperde wollen stof |
| bukskin |
gekeperde wollenstof |
| bulge |
ingewanden van een gestorven beest |
| bulle |
brief, pauselijke brief |
| bulle |
stier |
| bulle |
zegel van een oorkonde |
| bullen |
met een zegel voorzien, van een zegel voorzien |
| Bullio(nium) |
Bouillon |
| bulloper |
boer die met zijn dekstier langs komt |
| bulsarius |
tassenmaker, geldbuidelmaker |
| bulsnijden |
stieren castreren |
| bulster |
stromatras, kafmatras |
| bundel, bendel |
gewicht, 1 bundel = 3,2 kg |
| bunder |
oppervlaktemaat, 1 bunder is ca 400-450 vierkante roeden,
ook gezien 2 bunder = 3 morgen |
| bunderboeck |
kadaster, erfregister |
| bundergelt |
grondbelasting |
| bundichst |
bindend, in rechte |
| bundighsten (te) |
zoveel mogelijk in rechten bindend |
| bunxem |
bunzing |
| Burdigala |
Bordeaux |
| burdonarius |
lastdierendrijver |
| burg |
zie burge |
| burge |
borgen, borg |
| bûrgemeister |
burgemeester van de gemeente |
| burgensis(-is) |
burger |
| burgeren |
dringen, dwingen, voorwenden, aandringen, op aanstaan |
| burgerlijk huwelijk |
zonder godsdienstplechtigheden huwen |
| burgerlijke begrafenis |
begrafenis zonder kerkelijke plechtigheden |
| burgerpachters |
zie, grasburgers |
| burgerrecht recht |
uit het burgerschap voortvloeiend |
| burgerscap |
het burgerschap |
| burggravius |
burggravin |
| burgrave |
burggraaf |
| bursarius |
beurzenmaker, leerbewerker, tassenmaker, zadelmaker, kassier, ontvanger, beursstudent |
| busbewaarder |
penningmeester |
| busboom |
taxus, zie ook bosboom |
| büschenmacher |
geweermaker, geweersmid |
| buscloot |
kanonskogel, loden of stenen kogel |
| Buscum Ducis |
‘s Hertogenbosch |
| busecole |
buiskool, kabuiskool? |
| busgat |
schietgat |
| busken |
bosje |
| busmeyster van een gild |
de kashouder van een gilde |
| bussegat |
schietgat |
| bust rapes |
grafschender |
| butenborger |
burger, die buiten den stadsmuur woont |
| butenpoorterscep |
burgerschap van persoon die buiten de stadsmuur woont |
| buticularis |
schenker |
| butseel |
wijnzak, ook een plat kantje onder aan een kast |
| buttelbelezer |
waarzegger,-ster |
| butterpanties |
boterpan |
| buucevel |
dysenterie, diarree |
| buucsocht |
buikziekte |
| buurbrief |
brief waarin iemand erkent wordt als buur, meestal inhoudend de rechten opgesteld voor of door de “buur” voor de buren |
| buurbrinc |
dorpsplein |
| buurclocke |
dorpsklok of gemeente klok, meestal niet in de kerktoren |
| buurgat |
gemeenschappelijke doorgang |
| buurgerucht |
oproeping van de buren in geval van nood of gevaar |
| buurput |
gemeenschappelijke put |
| buurrechter |
rechter voor dagelijkse kleine zaken |
| buurschap |
gemeente, dorp, kerspel, buurtschap |
| buurwilcore |
vonnis of besluit van het burengerecht |
| buysjager |
assistent boevenvanger (fries) |
| bygerde |
begeerde |
| byhach |
behagen |
| byleven |
believen |
| bysitter |
eigenaar, bezitter, ook assistent rechter
|