| N |
|
|
|
| N |
afk. onbekend |
| N |
afk. notarié, notarieel |
| n |
afk. numéro, (rang)nummer, volgnummer, nummer aflevering |
| n. |
afk. natus, geboren |
| N.C, |
afk. Nouve converti, nieuwe bekeerde bekeerling(e), ook voor n.c. |
| n.c. |
afk. notre compte, onze rekening |
| N.D. |
afk. Nobilis dominus/ domina, weledele heer, weledele dame |
| N.N |
afk. nomen nescio, de naam is mij onbekend |
| n.st |
afk. nouveau style, nieuwe stijl (kalender) |
| na |
afk. notariële archieven |
| na drie zondagse geboden |
koop was pas rechtsgeldig na 3 zondagse afkondigingen |
| na-arne |
aren rapen na de oogst |
| naa |
naar |
| naa regten genoegzaam |
volgens de wet voldoende |
| naaien |
vastzetten van gepotdekselde planken met lange spijkers |
| naaier |
kleermaker, ook rietdekker |
| naalis |
afk. naturalis, natuurlijk (= onwettig kind) |
| naan |
dwerg |
| naar henne geliefte |
naar hun welgevallen |
| naar stijl van rechten |
volgens de gebruikelijke rechtsgang |
| naat |
naaiwerk |
| naayvrouwe |
naaister |
| nabedde |
tweede huwelijk |
| naber |
borenmaker |
| nabeschreven |
later in dit stuk beschreven |
| nabesitter |
opvolger, nazaat |
| nabier |
scharrebier, een dun en scherp bier, ook dun bier genoemd |
| nabloed |
nabestaande |
| nabruiloft |
maaltijd daags na de bruiloft |
| nac-raste |
hoofdkussen |
| nachtbidder |
bedelaar die voornamelijk 's nachts komt bedelen |
| nachtblaser |
nachtwaker |
| nachtboete |
verzwaarde boete voor een in de nacht gepleegd misdrijf |
| nachtclappe |
ratel van de nachtwaker |
| nachtclem |
nachtelijke buren gerucht |
| nachtclocke |
klok die de avondtijd inluid, gaf de tijd aan voor het doven van de vuren |
| nachtdief |
zaadvloeiing ?, vermoedelijk ejaculeren, zaadlozing, natte droom |
| nachtdoecken |
hoofddoek door vrouwen >s nachts gedragen |
| nachtelinc |
veter, rijgsnoer |
| nachteten |
avondeten |
| nachtganger |
zie nachtbidder, ook nachtbraker |
| nachtkerle |
nachtkleding |
| nachtkönig |
vuilnisophaler |
| nachtloopster |
gemene vrouw |
| nachtluut |
avondklok luiden |
| nachtmaalsboek |
kerkboek, vaak voorzien van zilverwerksluiting |
| nachtmaaltje |
zie avondmaaltje of nachtmaalsboek |
| nachtmayen |
‘s nachts veldvruchten stelen |
| nachtmeester |
zie nachtmeister |
| nachtmeister |
vuilnisophaler |
| nachtmoeder |
spook, nachtgeest |
| nachtpot |
pispot meestal van geglazuurd aardewerk |
| nachtridder |
zie nachtmoeder |
| nachtroeper |
nachtwacht |
| nachtschout |
schout die 's nachts zijn werk uitvoerde |
| nachttabbart |
nachtkleed, pyjama |
| nachtwaerde |
nachtwacht, klepperman of ratelaar |
| nachtwercker |
persoon die de privaattonnen ‘s nachts leegt |
| nacomelinc |
nakomeling, opvolger, iemands recht rechtverkrijgende |
| nacomste |
nakomeling |
| nacomsten |
nakomelingen |
| nacruste |
hoofdkussen |
| nadedinge |
een overeenkomst die een oudere overeenkomst vervangt |
| naderlinc |
de naaste bloedverwant, die tot iets gerechtigd is |
| nae |
naar |
| nae behoerlicker geboer |
naar behoren |
| nae usantie |
naar gebruik |
| nae voor gehouden kerckenrade |
nadat de gehele kerkenraad over de kwestie had vergaderd |
| naebescreven |
onderstaand |
| naechtgaen |
‘s nachts op straat lopen |
| naect |
naakt, bloot |
| naect eigendoem |
bloot eigendom, eigendom zonder vruchtgebruik |
| naectelike |
duidelijk, zonder iets te verbergen |
| naegelen |
klinknagels |
| naeiere |
kleermaker, maar ook dakdekker |
| naekt inkomende |
zonder middelen binnenkomen |
| naeldemakere |
naaldenmaker |
| naelden |
naalden |
| naeldewert |
kleinst mogelijke geldwaarde van een cadeau |
| naër |
zie naer |
| naer |
nabij, naderbij |
| naer noen |
in de avonduren, na de middag |
| naer recht ende practique |
volgens geldend recht |
| naerbruloften |
zie nabruiloft, |
| naercomelinc |
opvolger, nazaat, nakomeling |
| naercomen |
nakomen, ook later komen |
| naercoop |
koop gedaan naar naastingsrecht, op grond van het naastingsrecht mag in sommige gevallen binnen een jaar iemand een verkochte zaak overkopen, mits hij contant betaalt. Bloedverwantschap is vaak een grond voor een naastingsrecht |
| naereen |
achtereen |
| naergaen |
achternagaan, achtervolgen |
| naergangelijc |
toegankelijk |
| naerheit |
recht van naasting, ook; naaste verwante |
| naerhueraer |
zie nahuerder |
| naerhuure |
huur krachtens het recht van naasting |
| naerman |
tweede man, tweede echtgenoot |
| naerreheit |
nauwere verwantschap |
| naerrente |
later gevestigde rente |
| naerstelicke |
met nadruk , met klem, ernstig |
| naervolgende |
eerst volgende, eerst komende (....dag) |
| naesaeten |
opvolgers |
| naestcomende |
eerstvolgende |
| naestcommende |
eerst volgende, eerst komende (....dag) |
| naeste bloedtvrunden |
naaste verwanten, de beste vrienden? |
| naesten rechtdach |
eerstvolgende gerechtsdag |
| naestgelant |
belendend |
| naestgeseten |
naaste buurman, bewoner |
| naestinge |
het recht om, bij verkoop van een zaak door de eigenaar, die tegen de bedongen prijs aan zich te nemen |
| naestleden |
laatstleden |
| naestlesten |
voorlaatste (dag van de maand) |
| naevolchster |
opvolgster in recht |
| naevus |
moedervlek |
| naeyen |
naaien, kleren maken, ook vleselijke gemeenschap |
| naeyer |
kleermaker, maar ook een dakdekker die riet aan een naait |
| naeyerse |
naaister |
| nagelaar |
smid speciaal voor klinknagels, nagelmaker |
| nagelmaech |
verwant in de laatste graad |
| nagelmes |
lang mes, dolk |
| nageneven |
volle neven |
| nahouden (enen iet) |
iemand de gelegenheid bieden om een goed over te nemen tegen een zekeren prijs |
| nahuerder |
onderhuurder |
| nahuwelijc |
tweede huwelijk |
| naiinge |
naaister |
| naitre |
geboren worden, ter wereld komen |
| nakint |
kind uit een 2e huwelijk |
| nakomelingen |
rechtsopvolgers, erfgenamen |
| nalant |
omliggend land |
| nalijfrente |
lijfrente verkocht of gevestigd na verloop van tijd |
| nalinc |
die het naastingsrecht bezit |
| nam |
want |
| naman |
tweede echtgenoot |
| namenfeest |
2e zondag na Driekoningen |
| namentlijkck |
namelijk |
| nampteren |
eiser voorlopig tevreden stellen |
| namptiseren |
handvulling, te berde brengen, opbrengst, het geven van een onderpand ter voorlopige bevrediging, opschieten |
| namptissement |
voor de zekerheid, betaling vooraf
onderpand geven voor voorlopige tevredenstelling |
| naneve |
volle neef |
| nap |
ronde uitgeholde houten bak, drinkschaal |
| napander |
later beslaglegging |
| napelen |
vals spelen |
| napte |
steenolie, (petroleum) |
| narente |
rente verkocht of gevestigd na een opgegeven tijd |
| narratie |
vertelling |
| narratijf |
het geen men in de requeste, of de conclusie tot zijn bewijsreden neemt |
| narreren |
vertellen, verhalen |
| naschrift |
afschrift van het origineel |
| naseggen (iet) |
later zeggen nadat iets anders geschied is |
| nastaen |
achterstallig zijn met…. |
| nat. |
afk. natus, geboren |
| nata |
geboren |
| natale |
geboortedag |
| natalis |
geboorteplaats |
| natalitia |
verjaardagsfeest |
| natie |
volk, landvolk, geboren in dat land, inboorlingen |
| natione |
van....... nationaliteit |
| nativitas domini |
geboorte van Christus, 25 december |
| nativitas Mariae |
geboorte van Maria, 8 september |
| nativiteit |
afkomst door geboorte, geboortedag, |
| nativus |
geboortig |
| natuirlijk geboren |
oprecht geboren |
| natuirlijkkind |
speelkind? |
| natum |
zie natus |
| natum media nocta |
geboren te middernacht |
| naturalis |
natuurlijk (= onwettig kind) |
| naturijn |
natuurkenner |
| natus |
geboren |
| natus anno |
geboren in het jaar |
| natuur, van wat… |
wat voor soort dan ook |
| nauta |
schipper |
| nauto |
matroos |
| navector |
veerman |
| navents |
‘s avonds |
| navercopen (iet) |
verkopen nadat een zekere gebeurtenis heeft plaatsgehad |
| navigabell |
bevaarbaar, bezeilbaar |
| navigator |
schipper |
| navis |
boot |
| navitatis |
van de geboorte |
| navium gubernator |
stuurman |
| nawaker |
nachtwaker |
| naweiden |
het vee laten grazen in het najaar |
| nawijf |
tweede vrouw, tweede echtgenote |
| naysterigghe |
naaister |
| naziener |
controleur van de opgemaakte rekening |
| nbre |
afk. novembre, november, 11e maand, ook vaak als 9ber |
| né (e) |
geboren worden, ter wereld komen |
| né (e) à …............ |
geboren te ............. |
| nec |
en niet |
| nec non |
en eveneens |
| necess |
afk. nécessaire, noodzakelijk, nodig, vereist |
| necessarie |
nodig, noodwendig, noodzakelijk |
| necessarus moribundorum sacramentis |
met de benodigde sacramenten der stervenden |
| necessitas(tatis) (in necessitate) |
noodzaak (in nood) |
| neceßiteit |
noodwendigheid, noodzakelijkheid |
| necessre, |
zie necess |
| necissatis baptismum |
nooddoop |
| necrologium |
overlijdensregister |
| neder |
laag |
| nederbaliu |
baljuw met lagere rang |
| nederbanc |
lagere rechtbank |
| nedercleet |
broek, beenkleed, mogelijk ook ondergoed |
| nedergesoncken |
ingeklonken, verzonken |
| nederhof |
de bij een kasteel behorende boerderij |
| nederliggen |
zijn zaak in een rechtsgeding verliezen |
| nederlijf |
onderlichaam |
| nederloop |
waterloop van een object aflopend |
| nedernoene |
late namiddag |
| nederslach |
doodslag. |
| neerbasen |
lange onder kousen (onder de wambuis) |
| neerhuis |
bijgebouw bij een kasteel of buitenplaats, zoals een stal , koetshuis, poorters woning |
| neerkamer |
woonvertrek met vloer onder maaiveld |
| neerslach |
zwaar letsel toebrengen |
| neester |
boomgaard |
| neet |
luis |
| neettecleet |
vies en vuil kledingstuk |
| negatie |
loochening, ontkenning, beneming loochening, tegendeel, het tegenovergestelde |
| negatijf |
ontkennend |
| nege(e)ren |
loochenen, ontkennen, benemen |
| negel |
egel |
| negenmanneken |
betaalmiddel, zilveren munt ca. 1500 |
| neghende |
negende |
| negligent |
verzuiming, onachtzaam, achteloos |
| negligentie |
veronachtzaming |
| negligentieing |
verzuim, verwaarlozing, achteloosheid, onachtzaamheid |
| negligeren |
zie negligentieing |
| negotiant |
handelaar, koopman |
| negotie |
handel(aar) in….. |
| negotiëren |
handelen, handeldrijven, verhandelen |
| neille |
zie nele |
| nele |
spijker |
| nelle |
zie nele |
| neminghe |
beslaglegging |
| Neomagensis |
van Nijmegen |
| Neomagus |
Nijmegen |
| neonatus |
pasgeboren |
| neophytus |
eerst voor korte tijd toegetreden of gedoopt |
| neosponsi |
de jonggehuwden |
| neostadiensis |
van Nieuwstadt |
| nepos |
kleinzoon, neef |
| nepoten |
begunstigde verwanten |
| nepotes |
kindskinderen, nakomelingen |
| nepotisme |
neefbegunstiging, familiebegunstiging, nepotisme in de zin van : familieregering, het verlenen van baantjes aan familieleden, begunstiging door hoog geplaatsten van bloedverwanten |
| nepta |
kleindochter, nichtje |
| neptes |
zie nepotes |
| neptis |
kleindochter, nicht |
| nerincgelt |
verschuldigde contributie aan het gilde |
| nerincloos |
zonder inkomen, zonder middelen van bestaan |
| nesciens scribere |
niet schrijven kunnen |
| nescius |
onkundig |
| nestel |
rijgkoorden, veters |
| neteldoekse |
doek van netvezels |
| netor |
naaister |
| netrix |
naaister |
| neusdoecken |
zakdoeken |
| neuter |
neutraal, onzijdig, generlei |
| neutraliteit |
onzijdigheid |
| neve |
kleinzoon, neef, ook de betekenis van geloofsgenoot |
| neveu |
neef |
| nevinne |
nicht |
| neygerin |
naaister |
| neyster |
naaister |
| nf |
afk. nul, nul, nietig, waardeloos |
| NH |
afk. Nederlands Hervormd |
| ni, nivo |
afk. nivose, maand van de sneeuw |
| nicht |
bloedverwante |
| nichte |
kleindochter, nicht, bloedverwante |
| nièce |
nicht |
| niegehuwet |
jonggehuwden |
| niet |
niets |
| nieuavont |
oudejaarsdag |
| nieudach |
zie nieuwdag |
| nieujaer |
zie nieuwdag |
| nieulant |
nieuw ontgonnen land, nieuw bedijkt land |
| nieuloopich |
nieuwsgierig |
| nieumane |
nieuwe maan |
| nieumare |
een verspreid gerucht |
| nieus |
opnieuw, nieuwe |
| nieuwdach |
Nieuwjaar |
| nieuwel |
wafel |
| niewelaer |
wafelbakker, obliebakker |
| nigromanticus |
tovenaar |
| nihil |
niets, niet-met-al, niets ter wereld |
| nihilpendeeren |
niet achten, versmaden |
| nijle |
zie nele |
| nivo |
afk. nivose, maand van de sneeuw |
| nivôse |
december |
| nob |
afk. noble, edel, statig, nobel |
| nobel |
betaalmiddel, gouden munt ca 1440, ook edel |
| nober |
ambtenaar die beslag legt op goederen |
| nobilis domina |
weledele dame |
| nobilis dominus |
weledele heer |
| nobilis nobilist |
edel, voornaam heer |
| nobiliteren |
veredelen, edel maken |
| nobilitierung |
verheffen in de adelstand |
| noblesse |
edelheid, adel |
| nobre, |
zie nbre |
| noctis |
van de nacht |
| nocturnus |
nachtelijk |
| nodorfft |
nooddruft, in onderhoud voorzien |
| noe. |
afk. nomine, in de naam van, met als naam |
| noene |
middag, om circa 3 uur in de middag |
| noenmael |
middageten |
| noenslaep |
middagslaapje |
| noerderzijde |
noordzijde |
| noes |
afk. nommés, genaamd, genoemd, benoemd |
| noetmunder |
verkrachter |
| noie. |
afk. nomine, in de naam van, met als naam |
| noitsakenwille |
noodzakelijkerwijs |
| nokerboom |
notenboom, okkerboom |
| nomber |
getal |
| nombreeren |
met talletters (cijfers) merken |
| nomen |
naam |
| nomen nescio |
naam onbekend, afk. NN |
| nomina |
namen |
| nomina baptisatorum |
namen van gedoopten, naamlijst van.... |
| nomina defunctorum |
namen van overledenen, naamlijst van.... |
| nomina matrimonio iunctorum |
namen van gehuwden, naamlijst van... |
| nomina sacro oleo unctorum |
namen van hen die Heilig oliesel ontvingen |
| nominatie |
benoeming, gezamenlijke kandidaten |
| nominatien |
voordragen |
| nominavit |
heeft genoemd |
| nomine |
zie nomini |
| nomine Dei |
in de naam van God |
| nomine uxores |
uit naam van zijn echtgenote |
| nomine, |
uit naam van, met als naam |
| nomineren |
noemen |
| nomini |
in naam van, namens |
| nominis |
zie nomen |
| nominus |
naam |
| non habet |
niet hebben, heeft geen |
| non peste |
niet aan de pest |
| non presens |
niet aanwezig |
| non procul a |
niet ver van |
| non solvet |
zal niet betalen |
| nona |
negende, negende uur, kloosterlijke gebeds tijd, meestal later op de middag |
| nonagenarius |
negentigjarige |
| nonagesimus |
negentigste |
| nonaginta |
negentig |
| nonam |
negende |
| nonam horam |
negende uur |
| nondum |
nog niet |
| nonen |
vastendagen na Aswoensdag |
| nongentesimo |
900 |
| nonnenmaker |
castreerden |
| nonus |
negende |
| nootclocke |
noodklok, alarmklok bij rampen |
| nootdadinge |
vergelijk waartoe men is gedwongen |
| nooteet |
eed door de omstandigheden noodzakelijk gemaakt, ook; eed waartoe men verplicht is |
| nootenbomen comtoir |
notenhouten kast |
| nootgift |
verplichte gift |
| nootlijk |
noodzakelijk |
| nootmonden |
verkrachten, een vrouw geweld aandoen, aanranden |
| nootmundschap |
verkrachting |
| nootstal |
overdekte plaats, de hoefsmederij voor het beslaan paardenhoef
ook travalje genoemd |
| nootverste |
uitstel om een geldige reden, |
| nootweder |
zware storm, hagel, bliksem en andere natuurverschijnselen |
| nootwere |
noodweer, gewettigde zelfverdediging |
| noppelaken |
lakenstof gemaakt van noppenwol (onzuivere wol) |
| nore |
zie not |
| norme |
zegel, maat, voorbeeld, regel |
| nort |
noord (richting) |
| northalf |
noordzijde |
| nos |
afk. Nous, wij, we, ons, elkaar |
| nosd |
afk. nosdites, onze afspraken |
| noster |
onze |
| not |
afk. Notaire, notaris, ook; afk. notre, ons, onze |
| not |
opbrengst van het land |
| nota |
merkteken, talletter (cijfer), let op, aantekening van belangrijk persoon, aandagspunt |
| notabel |
merkelijk, aanzienlijk |
| notabene |
let wel |
| notabilis |
voornaamste burgers van de plaats |
| notaris |
beambte schrijver, bondschrijver |
| notarishant |
handtekening van de notaris |
| notaristeken |
echtheidskenmerken op notaris oorkonden en geschriften |
| notarius |
ambtenaar van het geestelijk gerecht, notaris |
| notarius apostolyck |
kerkelijk notaris |
| notarius publicus |
openbaar notaris |
| notarius regius |
koninklijk notaris |
| notariusbrief |
akte opgemaakt door een notaris,
een stuk derhalve behorende tot de geestelijke rechtspraak en bij het wereldlijke gerecht als een onderhands stuk geldende |
| notatie |
notatie, betekening |
| note |
teken, merk, kenteken |
| notelen |
Het schrijven van ambtelijke stukken |
| noten |
bebouwen |
| noter |
landbouwer |
| noteren |
aantekenen, letten |
| nothus |
bastaard, onecht kind |
| noti |
notaris (meestal achten de naam van de Notaris) |
| notificeren |
doen weten, bekendmaken |
| notingen |
opbrengst van het land |
| notitie |
aantekening, kundschap (kennis van hebben), aandacht aan schenken |
| notoir |
kennelijk, kenbaar |
| notoire |
openbaar |
| notorische mißheirat |
geldig huwelijk, tussen een man van hoge adel en een vrouw van lagere stand, zonder dat er een het stand verschil regelend verdrag voor de vrouw en kinderen gesloten is |
| nots. |
afk. notaris, notaris |
| notule |
merkceel, tekenschrift |
| nouvelles |
nieuwigheden |
| novalis |
nieuw |
| novatie |
vernieuwing |
| novem |
negen |
| novembre |
november,
ook als 9bris, 9bre geschreven |
| novembris |
november |
| novemdecima |
negentien |
| novennis |
negen jaar oud |
| noverca |
stiefmoeder |
| novercus |
stiefvader |
| novice |
nog niet de gelofte afgelegde non |
| novies |
negenmaal |
| novisijs |
zie novice |
| noviteit |
nieuwigheid |
| novitie |
zie novice |
| novo (de) |
op nieuw |
| noyael |
rechtschapen, trouw |
| nre |
afk. notre, ons, onze |
| nred |
afk. notredit, onze afspraak |
| nredae |
afk. Notre Dame, Onze Lieve Vrouw(e) |
| nres |
afk. notre sire, onze Majesteit |
| nrese |
zie nres |
| nresr |
afk. notre seigneur, onze heer |
| nt |
afk. notre, onze |
| nubere |
trouwen |
| nubilis |
huwbaar |
| nuchten |
ochtend |
| nuchtens |
s morgens |
| nuda proprietas |
naakte eigendom, de bloot eigenaar is hij wiens eigendom belast is met vruchtgebruik |
| nudius tertius |
eergisteren |
| nul |
niets |
| nul en van geen effect |
van nul en gener waarde hebbende |
| nulliteijt |
nietigheid |
| nulliteit |
nietigheid, wezenlijk verzuim, onbeduidend mens |
| nullo allato impedimento detecto |
wanneer er geen huwelijksbeletsel ontdekt is |
| nulloque detecto impedimento |
en wanneer er geen huwelijksbeletsel ontdekt is |
| nummularius |
muntenmaker, muntmeester |
| nunc |
nu |
| nuncupatio |
mondelinge aanwijzing |
| nuncupatyff |
een testament waarbij de na(a)m(en) van de erfgena(a)m(en) onder getuigen wordt/worden voorgelezen. |
| nuntius |
gerechtsbode, bode |
| nuper |
onlangs |
| nupta |
bruid, getrouwde vrouw |
| nuptae |
bruiden |
| nuptiae |
bruiloft |
| nuptialis |
betreffende de bruiloft |
| nuptiare |
huwen, trouwen, met iemand trouwen |
| nuptias celebrare |
bruiloftvieren |
| nuptura |
bruid |
| nupturus |
bruidegom |
| nuptus |
gehuwd |
| nuptuvienten |
verloofde |
| nurus |
schoondochter |
| nusche |
broche, gesp, speld als sieraad |
| nutritor |
verzorger, opvoeder |
| nutrix |
zoogster, min, pleegmoeder, baker |
| Nutta |
Nuth |
| nuwen stijl |
nieuwe stijl (betreft de Gregoriaanse kalender, oude datum van voor 1521 + 10 dagen.) |
| nyarcoop |
nakoop, koop volgens recht van naasting |
| nye, nije |
nooit |
| nyen |
nieuw |
| nyet |
niet |