V


v. afk. vidimus,
V.O.W. afk. zonder bekende Verblijf Of Woonplaats
vaag in goede toestand, maar ook leeg, onbeheerd woest, niet scherp
vaal dood
vaalbleek grauw, geelachtig bleek
vaalt mesthoop
vaam lengtemaat, 1 vaam = ca 5 tot voet,
bij de marine 6 Rijnlandse voeten = 1,88 m1
vaantje tapperij
vaar vrees, gevaar
vaats lomp, onbeschoft
vacant ledig, opstaand, onbezet
vacante vacature
vacantie ledigheid, viertijd
vacantien rechts-wijg dagen, er is geen rechtspraak in die periode
vacat staat open is leeg, vacant
vacatie bezigheid, ontlediging (ontlasten, bevrijden), ontledigheid ?, ambtelijke verrichting
vacca koe
vacer(e)en openstaan, onbezet zijn, vacant (bij een ambt)
vaceren beledigen, verledigen, ontledigen, ook onbezet ambt, vacante functie
vacerende zie vaceren,
vacillatie waggeling ?, wispelturigheid
vacilleren waggelen, wankelen, weifelen, besluiteloos
vadder doopvader, geestelijke vader, peter of meter
vadderschap Peter zijn bij dopen
vadderschap Peter zijn bij dopen
vaddersche peetmoeder, doopmoeder
vadem lengtemaat, was ca. de lengte van uitgestrekte armen zie ook vaam
vademen meten met de vadem
vader meestal het hoofd van een bv gesticht etc.
vadergoet vaderlijke erfgoederen
vaderlykzyde van vaderszijde
vaderslachter vadermoordenaar
vaderslechtich vadermoord gepleegd hebbende
vadimodium borgtocht, beloofde verschijning voor het gerecht
vadius borg
vaender vaandeldrager
vaensmit hoefsmid bij de ruiterij
vaentgen vaandel
vaerman varensgezel
vaerschip vrachtschip
vaerwagen vrachtwagen
vaessche rechterschuinbalk in de heraldiek
vagabonderen zwerven, rondslenteren, door het land zwerven
vagabundus zwerver
vagant(en) rondzwervende mensen die voordroegen ook rondtrekkende priester
vagantenliederen dans -, liefdes - en drinkliederen van vaganten. de inhoud was vaak voorzien van kritische teksten
vage onbebouwd, braakliggend terrein woest,
vagebond landloper, zwerver
vagebondage landloperij, sterke lust tot zwerven
vagebonderen rondtrekken als vagebond /zwerver
vagen schoonvegen
vaginarum wapen schede maker
vagus zie vagabundus
vaillant kloek? moedig, dapper
vakenist zie valckenaar
valabel rechtsgeldig, geldig
valavond bij het vallen van de avond
valbrugge valbrug in stadspoort of burcht
valckenaar valkenier
valckenhuus volière voor valken
valdag vervaldag
valde zeer
valderen sluitbomen over de toegangswegen, hek
valdoregat de opening van het valluik
vale benaming voor een donkergeel paard
valend zijn waard
valeur waarde, prijs, geldigheid
valge braakliggend land, land gereed voor inzaaien
valhoed kinderhoed met een rand ter beveiliging bij het vallen
valideren geldig zijn, (rechts) geldig zijn, doen gelden, goedkeuren
valkebec wapen, een soort hamer/strijdbijl
valletje kort gordijntje langs de schouwbalk
Vallis Vaals
vals-aart zie falsaris
valscen (iet) vervalsen
valscer vervalser
valselyck vals, ten onrechte
valster vallende ster
valuatie waardering, gelding
valueren de waarde bepalen
valvarius huisbewaker, poortwachter,
valvaseur die naast een baron, of vrijheer is
valvassor achterleenman
van door
van de hant gelegen is van huis gelegen is (in de zin te ver weg gelegen van het huis)
van iet rechten over een zaak rechtspreken.
ook executie doen wegens een zaak door te panden
van iet sliten vonnissen in een zaak
vandel inhoudsmaat voor graan,
1 vandel = 1/4 lopen, ook 16 stedemaat
vaneel gootpan
vanestoc zwaar blok, strafwerktuig
vangebrief schriftelijk bevel van de rechtbank tot gevangen nemen
vangen gevangene
vangenisgelt betaling voor leefgeld en verzorging tijdens gevangen houden
vangere stroper, jager
vani diverse
vaniteit ijdelheid
vanteren beroemen
varbinder kuipenmaker
varen slagboom, hek
varentman zeeman
variabel veranderlijk, wisselbaar
variatie verandering
variëren veranderen, afwisselen, afwijken
varieteit verandering
varing stier
varingloper met een dekstier langs de boerderijen gaan
various wegens pokken
varken stoffer, veger
varkencooye varkenshok
varkensbake zij de varkenspek
varkensbeer mannelijk varken
varkensbrinc weiland waar de varkens liepen
varkensdrapier lakens geweven van varkenswol?
varre stierkalf, jonge stier
varsebalie vleeskuip
varuweren de waarde bepalen
vascularius kuipen en tonnen maker
vaselos dekstier
vaselvarker varken voor te dekken, “beer”
vassaelheer leenheer, feodale heer
vassaelhof leenhof
vassaellerije leengoed, rechtsgebied van een leenhof
vassal leenman, smalheer (ambtachtsheer)
ook vazal, hij die dient
vassallus zie vassal
vassus zie vassal
vast ende stade vast, blijvend, definitief rechtsgeldig, onaanvechtbaar
vat kom / schotel van een eetservies
vaticineren waarzeggen
vatmerken merktekens op vaten
vatzaad oppervlaktemaat,
1 vatzaad = 1/16 mudzaat
vauatiemeester penningmeester
vausseur vazal
vavasserie achterleen
vazal vrijman, onder het gezag van een heer, hij was hem getrouwheid en gehoorzaamheid schuldig en met “raad” en “daad” (krijgsdienst met paard en soldaten) terzijde staan
vazal-heer ook leenman, slaafse volgeling
vd afk. vendémaire, maand van de wijnoogst
Vd. afk. huw. akte, vader van de bruid
Vecht-meester schermmeester die les geeft in schermen
vechtboete door de overheid opgelegde boete voor op straat vechten
vechtcore boete voor vechten
vechtelijc straatgevecht
vechtement Zie vechtsel
vechtsake berechting van een vechtpartij
vechtsel vechtpartij
vector voerman, koetsier
vedder oom van vaders of moederszijde
vedel viool, muziekinstrument met 3-5 snaren
vedelaar vioolspeler
vedelboge strijkstok viool
vedova weduwe
vedovus weduwnaar
veduvelt door de duivel bezeten
vee-helper veearts zonder opleiding
veechhede naderende dood
veedemarct veemarkt
veeknaap knecht op een boerderij
veelike op meer personen toepasselijk
veem gezelschap
veemnote lid van een veemgericht , “veem”een bepaalde rechtbank
veemschepen lid van een veemgericht in zijn hoedanigheid van schepen
veemvroegich door het veemgericht te berechten
veen (bij vee ) een stuk vee
veender veenboer, turfhandelaar
veenman zie veender
veensater bewoner van neen polder of in een veengebied
veerdere lasten overige lasten (kosten)
veerhuus zie veerstal
veerinc fokstier
veerstal overzetplaats van het veer
veertigste penning, 40e penning, gewestelijke belasting over onroerend goed, ca. 2,5% van de koopsom
veesch al het vee, dierlijk
vegederinge vergadering, bijeenkomst
vegemes mes van hoefsmid
vegesimo twintigste
vegten vechten, ruzie maken lijfelijk contact
vehement hevig, heftig
vehementie hevigheid
veige de dood nabij
veil zie feil
veiling bij opbod verkopen, in veiling brengen
veillichsbrief vrijgeleide
vel afk. alias, ook genoemd
vel of, ofwel
ook kattig vrouwspersoon
veldboer keuterboer op pas ontgonnen grond
veldscheerder barbier bij een leger, chirurgijn
veldweifel onderofficier
velewivich meerdere vrouwen hebben getrouwd
velijn fijn perkament
vellebijl houthakkersbijl
vellemaker perkamentbereider
vellen vermoorden, omleggen
velleschieter uitzoeker en schoonmaker van de vellen
velociteit rasheid, snelheid
velouté fluweel
velpen fluweelachtig satijnweefsel
velt grondweefsel van lakenstof
veltbrant bos-, terrein- en/of heidebrand
veltroof stelen van het gewas op een akker
veltsicke geit
veltsiec melaats
veltslant akkerland, bouwland
veltwort kletspraat, laster
velvet weefvorm van fluweel
velveteen katoenfluweel
veme gerecht van onderdelen, dat door vrijen bezet wordt en onder koningsban rechtspreekt in strafzaken
vemeesamen uit de gemeenschap uitgestoten, verbannen
vemen veroordeelden door het “veme”
venaal veil, te koop, omkoopbaar
venator jager
vend afk. vendémaire, maand van de wijnoogst
vendel troep militairen, compagnie,
1 vendel = 175 personen, ook vaandel
vendémiaire september
vendiceren toe-eigenen
vendidit hij heeft verkocht
vendit (hij) verkoopt
venditie verkoping
venditor verkoper, handelaar, slijter
vendrich vaandrig
vendue verkoping in het openbaar
vene veen, veengronden
venerabel eerwaardig
veneratie eerbiedwaardigheid, eren eerbiediging, eerbiedigheid
veneris dies vrijdag
veniam aetatis gunst ten aanzien van de leeftijd, meerderjarigheidsverklaring
venijnmaker gifmenger
veninen vergiftigen
veninersche gifmengster
venit hij komt, kwam
venne waterig stuk land, veenland
venstercassine kozijn voor raam
vensterdicht met goed sluitende vensters
vensterie winkel met een etalage
venstrier winkelier
vent, afk. ventôse, maand van de winden
ventegoed koopwaar die los verkocht mag worden
venteuze pompoen, waarmee men deed aderlaten
ventileren wannen (koren zuiveren in de wan?), redenering, windelen ?
ventôse februari
ventosen aderlaten met een venteuse (pompoen)
ventvoerder marktschipper, schipper op een boot die goederen naar de markt vaart
venuskwaal venerische ziekte (geslachtsziekte)
veraast verlokt
verantwoirder beklaagde, gedaagde
verassisen accijns over iets betalen
verbaal vertelling, verhaal
verbael scripto schriftelijk vastgelegd
verbaelmonden verkwanselen, niet goed beheren als voogd van de goederen van onder zijn beheer staande (minderjarige) kinderen
ook voor de goederen van een onder zijn hoede staande vrouw (weduwe)
verbaelmonden als voogd het “goed” van een onmondig kind niet goed beheren, ook het “goed” van zijn vrouw niet goed beheren
verbaernen zie verbernen
verbaliseren zijn zaak met de mond verdedigen
verbannen het recht om te verblijven in een bepaald rechtsgebied verbieden
verbant overeenkomst, verdrag, verbintenis
verbantbrief schriftelijke bevestiging van een “verbant”
verbarghstede plaats waar iets verstopt is, schuilplaats
verbatim et litteratim woord voor woord, letterlijk weergegeven
verberger heler, verkoper van gestolen goederen
verbernen verbranden, in het vuur werpen, iemands boedel in brand steken
verbeten doodgebeten, verscheurd
verbeterhuys gesticht, (her-)opvoedingsgesticht
verbeurte verbeurdverklaring
verbeyder gerechtigde op de troonopvolging
verbiedegelt verschuldigd geld voor een bekendmaking, oproeping, dagvaarding
verbijsteren (iet) wegmaken, doen verloren gaan
verbint verbond, verbintenis, verdrag
verblieren verwoorden
verboernisse verbeuren
verbornen zie verbernen
verbot bevel om iets niet te doen
verbreken (iet)
een misdrijf plegen, dat bij een wetsbepaling verboden is of dat men zich verbonden heeft niet te plegen
verbrieven op schrift stellen
verbrinnen zie verbernen
verchensinghe verpachting, overdragen in eigendom tegen een vaste pacht
verçiering zie fictie
verckens varkens
verckensdriver met varkens trekken voor de verkoop
verckensherder varkenshoeder
verckensnider beren castreerder
verclaerzen een uitspraak doen, een verklaring geven
verclaghen aanklagen, beschuldigen
verclaren (iet) een wetsbepaling door het "claren" (d. i. door het geven van een beslissing over een twijfelachtige plaats) daarvan veranderen, een interpretatieve wet maken.
verclaringe een ordonnantie door latere bijvoegingen en veranderingen gewijzigd
vercnaghen zich beklagen
vercoft verkocht
vercofte huijsraet verkochte huisraad
vercontumachiert bij verstek veroordeelt
vercoopene verkopen
vercoopstrige verkoopster
vercort soude sijn tekort zou komen
verdachvaerden (enen) dagvaarden.
verdachvaertbrief schriftelijk dagvaarden
verdartelen ongeschikt gemaakt voor de krijgsdienst
verdeligen vernietigen
verdelven afgraven, dieper graven, door afgraven vernietigen
verdestrueert verwoest
verdeuemer Hij die veroordeelt
verdieren prijs verhogen
verdilligen zie verdeligen
verding financiële overeenkomst
verdoemen veroordelen in buiten rechte, terechtstellen
verdoemmenisse veroordeling, verdoemenis
verdoeninge zelfmoord, zich zelf van kant maken
verdomt vervloekt, verdomd
verdopen opnieuw dopen
verdoringe bedrog, misleiding
verdorven gestorven in een ellendige toestand verkerend
verdracht kwijtschelding, vrijstelling geven
verdrenken verdrinken, ook dronken voeren, doornat maken
verduemen zie verdoemen
verduesteren verduisteren, geheim houden, onherkenbaar maken door vlekken
verduutschen zie verduytschen
verduwariën een lijftocht op iemand vastzetten
verduymen zie verdoemen
verduytschen vertalen in het Nederlands “duyts”= Nederlands
vere veerman, veerpont
vereden een nieuwe eed van iemand vergen
veredet beëdigd
vereeliken uithuwelijken
vereeringe geschenk
vereffenaar bemiddelaar
vereffening het tot stand komen van een”zoen” of vergelijk, door een uitspraak beëindigen
vereigenen in eigendom toewijzen
vereklikker politiespion
verenbed een met veren gevulde beddenzak
vererfpachten in erfpacht geven
verevelen verminderen
verexcisen onderwerpen aan het betalen van accijns
vereyniginge overeenkomst. Vedrag
verfrouwen verblijden
vergaarder belastingontvanger
vergaderen met iemand trouwen
vergaderinge zie vergederinge
vergator vendumeester
vergelt uitbetaling, ook vergelding
verghaert bijeen
vergiën in recht verklaren
vergieren meten met de roede
vergoedinge uitkering uit een boedel
verguedinge zie vergoedinge
vergult papier (vermoedelijk) met goud opdruk
verhaelbrief acte waarin het verhaalsrecht wordt toegekend c.q. medegedeeld aan belanghebbende
verhangen vonnis uitgevoerd van ophangen aan een galg
verhangenisse ophanging
verheffen officieel verklaren zich aan de formele vereisten van trouw aan de leenheer te zullen voldoen door de erfgenaam van een leen
verheffinge de erkenning van de leenheer gedaan bij het “verheffen” van het leen, telkens wanneer een nieuwe leenopvolger optreedt
verhemelte plafond, zoldering
verhengenisse toelaten, gedogen, verlof
verheyschende vereisen
verhoeken in het klein verkopen
verhoeren vernemen, ook: echtbreuk plegen
verhoert overspelig
verhopen hopen
verhuden zie verhueden
verhueden (iet) verbergen, geheim houden
verhuert sall waerden verhuurt zal worden
verhuwen hertrouwen
veriër veerman, veerpont
vérificateur (des pois et mesures) ijkmeester (van de gewichten en maten)
verificatie waarmaking
verificeren, zie verifiëren
verificieren met bewijzen staven, bekrachtigen
verifiëren waarmaken, waartuigen?
verismile waarschijnlijk, de waarheid gelijk, geloofwaardig
verjaerde sculden schulden die ouder zijn dan een jaar
verkinschen kinds worden, dementeren
verkoepen verkopen
verkogt verkocht
verkoopmeester vendumeester
verkuisen mooi maken, tooien
verkündigen ontbieden, oproepen, de huwelijksgeboden afkondigen
verkündigung oproeping
verlaat sluis
verlaatshere zie verlaatsmeester
verlaatsmeester, sluiswachter
verlacht voorgeschoten
verlaeghijnghe ruilen
verlaet kwijtschelding, vrijstelling geven, vergiffenis schenken, maar ook het iemand iets ontzeggen of weigeren
verlakker schilder met lakverf
verlatersche een vrouw die iets vergeeft
verlatinge kwijtschelding, ontheffing van een verplichting, ook ontslag uit een ambt
verleggen (iet) voorschieten
verlemen beschadigen, verminken
verleninge schenking, verlening van een gust of voorrecht
verleunen afstand doen van zaken, verzaken
verlezen op kwaliteit controleren van o.a wol
verlidinge gerechtsbrief, ook iets dat voorbij gaat
verlie een voor de schepenen afgelegde belofte voor betaling van schuld
verlieningen zie verleninge
verlienisse verklaring voor de schepenen gedaan, aangaande een schuld
verlij betalingsbelofte, schuldbekentenis
verlijden het passeren van een akte
verlijen belenen
verlijfpachten levenslang , verhuren, verpachten aan iemand
verlijftochten aan iemand het vruchtgebruik geven
verlijftochtigen zie verlijftochten
verloven (iet) zijn goed door een ” lofte” verbinden, verpanden, ook: (hem in iet). zich door een “lofte” tot iets verbinden
verly passeren van een akte
vermaegen in het klein verkopen
vermaninge terechtwijzen
vermeenisse verbanning, banvloek, ook medeplichtigheid aan doodslag en moord
vermeensaemheit verbannen uit de gemeenschap
vermeet beweert
vermenen menen van oordeel zijn
vermengelen verenigen, kan ook door een huwelijk
vermenichte medeplichtig aan moord
vermeten durven beweren, zich beroemen op, in rechte iets beweren
vermoegen vermogen, beste kunnen
vermoetsoenen afkopen van een meningsverschil
vermombaren (enen) voogd over iemand zijn
vermostelijk beschimmeld, bedorven
vermuege wegens
vermuft verrot, bedorven
vernemer inquisiteur
vernufteling ingenieur, genie, geleerde
vero waarachtig, echter, wettig, waarlijk
verobligeren verbinden, borgstelling
verolmt vergaan
veronrechtinge aangedaan onrecht
veroorsatinge vergoeding
verorveden een vete vijandschap afzweren
verpangelen (iet) verruilen
verpennewaerden in het klein verkopen
verplecht een in rechte gedane schuldbekentenis
verplegen zich in rechte verbinden ("verplichten")
verponding grondbelasting
verpoyen verdrinken, in de zin van tijd verdrijven met drinken
verradachtich verraderlijk, vals, niet te vertrouwen
verradende vals, niet te vertrouwen
verramponeren toetakelen
verrasschenische verkrachting, zwaar aanranden
verrechten (iet) iemand voor iets vergoeding geven.
versamenen verbinden, paren.. “ in huwelijc versament siin,” getrouwd zijn.
versamentlijc gezamenlijk
verscalken (enen). bedriegen
verscheminge iemand te schande maken, beroven van iemands eer
verschenen vervaldatum
verschieten (iet) vooruitbetalen, voorschieten
verschot geldelijke lasten belasting, geldelijke inkomsten
verschoten het schot aangeven voor de belastingen
verschotponden het aandeel van iemand in “ponden”bepalen in het “schot”
verschrivinge oproeping
verschulden door een vergrijp verliezen, verbeuren
verschuldigen zich aan een vergrijp schuldig maken
versegelen met een zegel bekrachtigen, bezegelen
versegelinge het bekrachtigen van een overeenkomst door het aanbrengen van een zegel
versekeringe zekerheidstelling, het zeker maken van iets
versen(in) vers geheugen hebben, nog goed kunnen herinneren
versetgelt een recht betalen voor een stuk grond bij verandering van eigenaar
versetten ( iet an iet) door verpanding iets bezwaren
versie overzetting, omzetting, draaiing, wending
versien voorzien
verso achterzijde, op de achterkant van het blad
versoec rekwest
versoeckende verzoekt
versouck zie: versoec
verspertinus van de avond
versseren verkeren, oefenen, omgaan
verstaan ondervraagd
versteeck verstek
versteecke oft defalte zie versteeck
versterf door erfenis in eigendom verkrijgen
versterfnesse hetgeen iemand bij versterf aankomt, erfenis.
versterven door sterven verminderen.
ook door sterven verbeurd worden, op een ander overgaan
verstoelen het regelen van de onderhoudsplicht aan de dijken
verstoeren (enen iet). vergoeden
verstorven, de bruid/bruidegom de bruid of bruidegom is overleden in de afroepings-periode
versturven overlijden
versturven zijnde tot overleden in
versus naar, tegen
verte (aan onderzijde blad) keer blad om
vertegen afzien van
verthijen afstand doen
vertichten in rechte afstanddoen van iets
vertiën zie vertichten
vertien (iet) uitstellen.
vertiën (op enen of iet, van iet) van iets afstand doen.
vertienden tienden van iets betalen of heffen
vertiendinge het betalen of heffen van de tienden
vertieren overgaan in andere handen
vertrecken weggaan
vertroncen na de dood van de eigenaar naar een andere tak of familie over gegaan
vertugen getuigenis tegen iemand afleggen, door een verklaring afleggen bewijzen
vertweefelijnghe overhalen door belofte of geld
verus waar, echt, authentiek
vervaertijt verhuistijd, het einde van den termijn waarvoor een perceel verhuurd is.
verveerdigt gereedgemaakt
vervollen aanvullen
verw verf
verwachter bewaker
verwaeresche zie verwaerstere
verwaerstere baker
verwaetenisse kerkelijke ban, banvloek
verwane jacht de hoge jacht
verwaten geëxcommuniceerd, in de ban gedaan
verwedden verpanden, door een pand verzekeren
verwedemen als weduwen goed vastzetten
verwedersaten hertrouwen
verweerder gedaagde
verwen verven (de verf zelf)
verwerdere gedaagde, verweerder
verweren van ontslaan
verwerker werkgever, geefster
verwesen ouders verliezen door overlijden
verwettigen in rechte aanhangig maken
verwin toewijzing bij executie
verwinbrief akte met beschrijving van het “verwin”, verwin= toezegging
verwiser rechter
verwkoopers verfhandelaar
verzogt verzocht
verzorger proviandmeester
vesper oorspronkelijk avond, de voorlaatste kloosterlijke gebedstijd, in oorsprong vlak voor zonsondergang, later vanaf 1300 omstreeks 3 uur ‘s middags
vesperi ‘s avonds
vespertinam na de vesper,’s avonds
vespertinus tot de avond behorend
vespillo doodgraver, lijkdrager
veste verdedigingswerk, bolwerk
vestel sierspeld, broche
vestgelt geld verschuldigd stuk wal of vesting
vestgracht vestinggracht
vestiarius, vestiflex kleermaker
vestige spoor, voetstap
veter smalle gevlochten band
veteramentarius opkoper
vétérinaire pour les vaches dierenarts (voor de koeien)
vethuus stal voor de opslag van stalmest
vetmannetje betaalmiddel, kleine Keulse munt, genoemd naar de er op afgebeelde vette monnikfiguur
vetramentarius aerarius ketellapper
vetschoen vetleren schoen
vette mest, bemesten
vetten vet mesten, ook looien
vetter kind van oom of tante
vetterhuys leerlooiershuis
vettewarie handel in vetwaren
vettewarier vethandelaar
vettik veldsla
vetula oude, bejaarde vrouw
vetulus oude, bejaarde man
vetus oud, bejaard
veuf weduwnaar
veuve weduwe
vexatie kwelling, moeite
vexeren kwellen, plagen
vexillarius, vexillifer vaandeldrager
vezelaar fluisteraar, gebedsgenezer
vezelen fluisteren
vezum luier
vf afk. veuf, weduwnaar
Vg afk. huw. acte, vader van de bruidegom
vi krachtens
vi rubri sigilii uit kracht van het rode zegel,
vi rubris sigilli door de kracht van het rode zegel
viaticum reisgeld = laatste Oliesel, avondmaal
vicarie stadhouderschap, prove, geestelijk inkomen
vicarius plaatshouder, stadhouder, ook pastoor
vice mangelbeurt. item, gebrek, ondeugd, ook in plaats van
vice pastore plaatsvervanger van de pastoor
vice verca omgekeerd
vicecomes zie vicomte
vicecomitissa burggravin
vicecurei pastoor
vicedecurio onder-korporaal
vicenarius twintigste
vicesimo op de twintigste
vicesimus twintigste
vicie ondeugd, slechte gewoonten
vicies twintigmaal
vicieus ondeugende, gebrekkig
viciniteit nabuurschap
vicino zie vicinus
vicinus buur, buurman, aangrenzend buurman
vico in het gehucht, op straat
vicomte burggraaf
victorie overhand, overwinning, zege
victorieus zege-rijk, overwinning
victualie voedsel, leeftocht
victualiëren voeden, spijzen
vicus wijk, buurt, gehucht, straat
vid. afk vide, zie (zien)
vide zie
videlicet namelijk, te weten
vidibatur hij scheen, hij leek
vidimus akte waarbij een gezaghebbend persoon onder zijn zegel verklaart, de een of andere oorkonde gezien te hebben, door welke verklaring hij derhalve de inhoud daarvan erkent
vidimus authentijcq gelegaliseerd afschrift van een akte en oorkonde door bevoegd persoon, meestal door hem gezegeld voor echt
vidit heeft dit gezien
vidua weduwe
vidualitium weduwegeld, lijftocht
viduam relinquens als weduwe achtergeblevene
viduatum tot weduwe/weduwnaar gemaakt
viduitas weduwe -/ weduwnaarstaat
vidus relicta nagelaten weduwe
viduum relinquens als weduwnaar achtergeblevene
viduus weduwnaar
viego kuiper
vier nonen vastentijd van Aswoensdag tot voor Invokavit (6e zondag voor Pasen)
vierbance rechtbank
vierbesienders brandweerman
vierbrant toorts, fakkel
vierdach feestdag
vierdalf zie vierdehalf
vierde paert vierde deel
vierdehalf drie en een half
vierdelen martelstraf, aan handen en voeten gebonden uiteen trekken
vierdepit soort turf
vierder inhoudsmaat van een emmer
vierendeel jaers kwartaal
vierendelen inhoudsmaat voor graan = ca 11ltr.
vierijzer munt17e-18e eeuw , gelijk aan 9 oortjes
vierkamer donderbus
vierkante roede oppervlaktemaat = 1/10 spint = 17 m2
vierloot gewicht, 1 vierloot = 4 lood of 2 ons
vierman brandweerman, hield toezicht op het doven van de lichten en vuren na de avond (vuur) klok
vierscare de plaats waar de terechtzitting gehouden wordt. (de plaats tussen de vier scharen of de vier banken.)
vierschaar rechtbank
vierschaerdach dag dat de rechtbank bijeenkomt
vierschare zie vierschaar
viertale graanmaat, 1 viertale = ¼ hoet
viertel oude inhoudsmaat
vierthien veertien
viesebel onzichtbaar
vieter zie viego
vietor (manden)vlechter, tonnen en vaten maker
vigeren groeien, leven, sterk en krachtig zijn
vigesimus twintigste
vigeur sterkte, kracht
vigilant wakker
vigilante vierpersoons gesloten rijtuig
vigilantie wakkerheid
vigilarius waker
vigileeren toezien, waken
vigilia (zonder voorzetsel) de dag voor Kerstmis, 24 december,
vigilia vigiliae 2 dagen voor Kerstmis, 23 december,
viginti twintig
vigore rubri sigilii krachtens het rode zegel, (tegen betaling kon vrijstelling van de huwelijksafkondiging worden verkregen)
vigoreus sterk, krachtig, fris
vijffmannen het vijffgericht, een stedelijk rechtscollege, bestaande uit vijf mannen
vijl slecht, gering, onachtbaar, onwaard
vijver wormziekte
vilain guitachtig, schandelijk, afgunstig
vilainie guitig, afgunstigheid
vilipenderen verachten, versmaden
vilipendie verachting, klein-achting, geringschatting, verguizing
villa boerderij, gehucht, pachtgoed
villae Romeinse boerderij, - hofstede
ville doopkind, petekind
ook stad
villica pachtster
villicus (maior) pachter, dorpeling, landgoedbeheerder
viloa soort strijkinstrument voorloper van de contrabas
vilt vrek, gierigaard
viminarus mandenmaker
vinctor kuiper
vindemie wijntijd, wijnoogst
vinder vrederechter
ook stadskeurmeester
vinder scheidsrechter
vinderie ambtsgebied van een “vinder “
vinderschap scheidsrechterlijke bemiddeling door de vinder, arbitrage
vindicatie toe-eigening
vindiceren vrijmaken, verlossen, bevrijden, eigenen, wreken
vingt twintig
vininer gifmenger
vinitor wijnboer
vink penis, maar ook schooier, klaploper
vinnigheid varkensziekte?
violatie schoffering, schending
violatio onteren,
violent gewelddadig, met geweld, geweldig
violentie geweld, schoffering
violeren schofferen, verkrachten, schenden. ontheiligen, ontwijden
vioolkens langhals flesjes
vir(is ) man, echtgenoot
virgier boomgaard, lusthof
virgina maagd, jonge dochter
virgo maagd, jonge dochter, ongehuwde vrouw, non
virgo honesta de eerbare jonkvrouw
virgulator bezemmaker, bezembinder
virguncula meisje
viri van de man, van de echtgenoot
viribus exhaustus uitgeput van krachten
viridium dies witte donderdag
virtuosus deugd vol
visben platte vismand, een tenen mand voor vis
vischhakker visfileerder
vischhoeken vishaken
vischpagter vleeshandelaren die de (vis) pachtrechten hebben
vischvinders keurmeester van vis
visconte ondergraaf
visie zienswijze, schouwing, inzage
visier doorzicht
visiker dokter, geneesheer
visioen gezicht, gezichtspook, toongezicht, verschijning
visis litteris reverendi gezien de brieven van de eerwaarde
visitatie bezoek, onderzoek aan den lijve
visiteerder bezocht
visiteren bezoeken, bezichtigen
visiteur inspecteur
visopkoopers vishandelaren
visscherije visrechten
vistelator fluitspeler, speelman
visum repertum (schriftelijk) verslag van een onderzoek
vitam cum morte commutavit heeft het leven met de dood verwisseld
vitam cum morte conjuxit verbond het leven met de dood
vitie ondeugd, mangel
vitieus vol fouten, ondeugend, gebrekkig
vitor zie vietor
vitr. afk. vitricus, ouderling, ook genoemd als schoon -en stiefvader
vitriarius (iator) glazenmaker
vitricus ouderling, ook genoemd als schoon -en stiefvader
vitrifactor glazenmaker, glasblazer
vitrifex zie vitrifactor
vitripictor glasschilder
vitsel twijgen, rijshout
vituperabilis versmadelijk, te waarderen, aantrekkelijk
vituperatie versmading
vitupereren lasteren, verachten, versmaden
vivaciteit levendigheid, langlevendheid
vivadierer bezemmaker
vivens levend, in zijn onderhoud voorzien met
viverit in / tijdens (zijn) ( haar) leven
vivres mondvoorraad, levensmiddelen
vlaams pond munt17e-18e eeuw , gelijk aan 20 schellingen
vlasaard akker met vlas teelt
vlasscaert grove deken, dekkleed
vlastiende tiende van vlas
vlaszaad lijnzaad
vlecke zie vlegge
vleek vleugel
vleesbank pijnbank, executieplaats
vleeschambocht slager, vleeshouwer
vleeschelijke conversatie geslachtsgemeenschap
vleeschhouwer slager
vleeskleur heraldiekteken, kleur, natuurlijke huidkleur, weergave met korte verticale onderbroken streep arcering
vleet het geheel van de uitstaande netten
vlegel(e) dorsvlegel
vlegewerf dorsvloer
vlegge zijde van een geslacht varken
vlegkast met gaasdoek bespannen kastje
vlei geul in ondiep water
vleisch vlees
vleischbancken vleesbank, vleesmarkt, vleeshandel in het groot
vleischen slachten
vleischouwers slagers, ook beul, peiniger
vleishues slagerij
vles vlees
vlet vrachtschip op de binnenwateren
vletschuit zie vlet
vleysch zie vles
vleyschbanc plaats in de vleeshal waar vlees wordt verkocht
vliek pijl
vliemen aderlater
vliemenlater aderlaten, chirurgijn
vlier moerasveen
vlint kei,
vlocke sneeuw
vloeder vloer
vloederhuus huis met dorsvloer
vloghe duiventil
vlos bagger of turf beugel
vlotelingen zeesoldaten, schepeling
vlotjager persoon, soms met paard, die een vlot trekt
vlotrecht snelrecht
vlotschuit plat vaartuig voor vracht
vlouw drijfnet voor de visvangst op rivieren
vlys zie vles
Vo. afk. huw. Akte, voogd van de ……
vocabulaar vertaalboek, woordenboek
vocatie beroep
vocatur wordt genoemd
voceren roepen, beroepen
vochte voogd
vocifereren luide roepen, krijsen, morren
voder voering, soms ook als voerder geschreven
vodercoren koren gebruikt voor veevoer
voecht zie vochte
voeder groot wijnvat, ook gewicht van hoeveelheid lood
voedervat vat bestemd voor voedselopslag
voegen samenvoegen, bijvoegen
voeginge schikking in een zaak
voelderman visiteur
voer wagenvracht ofwel: zoveel als door één paard op een kar getrokken kan worden, hoeveelheden en gewichten verschillen per gebied
voerberuyrte voor genoemde
voerlaken stof voor voeringen
voerman man die een met paard of ossen bespannen wagen bestuurt
voerraet doen bedrog plegen bij de behandeling van een zaak.
voerraet pleghen in iet zie voerraet doen
voerseyde voor genoemde
voertvorderen verder vervolgen, de behandeling van een rechtzaak
voervoght vervoegd bij
voerwekers wachters die de eerste avond-wacht lopen
voesterdochter pleegdochter
voesterkint pleegkind
voesterlinc zie voesterkint
voestermoeder/vader pleegmoeder resp. pleegvader
voestersone pleegzoon
voet oppervlakte maat, groot ca 0,09 ca,
in elk deel van het land anders van oppervlak.
ook lengtemaat, 1 voet = 31,3 cm
in elk deel van het land anders van lengte
voetboge voetboog, wordt gespannen door met een voet op de grond de boog te drukken
voetboogschutters schutters die bewapend met een voetboog, later ook met “haakbussen”bewapend nog zo genoemd
voetcleet vloerkleed
voetwerk enkelvoudig tafeldamast
vogellerije recht van vogelvangen
vogelroede met lijm besmeerde roede voor het vangen van vogels
vogelvrijverklaarde banneling
vogelvrijverklaren verbannen
vogelvrijverklaring buiten bescherming van de wet verklaard en bloot gesteld aan ieders vervolging, verbannen
voghelen vogels
voirschreven voor genoemde
voirszeid voornoemde
voirtgaende verder gaande
vol betaelt geheel betaald, voldaan
volbeteren ten volle voldoen
volbord toestemming, bewilliging, bij vonnis uitspraak
volborden toestemmen in iets
volbroeder echte broer
volbürtige geschwister kinderen die allen de zelfde vader en moeder hebben
volcheet volg -eed, de eed der eedhelpers of eedvolgers, waardoor de waarheid van de eed van de hoofdpersoon bevestigd wordt
volente Deo als God wil
volgeboren door wettige geboorte
volhoevenaer hij die alle rechten van de”hoevenaar”of pachter heeft of die een “volle hoeve” heeft
voljaerig bejaard
voljaert tot zijn volle jaren gekomen (meestal 25 jaar oud) mondig, had geen toestemming van ouders of voogd meer nodig
volkint wettelijk kind uit gehuwde ouders,
volksballade verhalend gedicht in strofen vorm met veel herhalingen en sprongsgewijze verteltrant
volksst afk. volkstellingregisters
volle dingtalen de bij een geding voorgeschreven uitdrukkingen, ook de procestaal of de geschreven proces stukken
vollonen naar verdienste belonen
volmoeye volle tante
voltisierder kunstvechter
volumen boekdeel, rol, boek, boekband
voluntaire condemnatie willige rechtspraak
voluntaris vrijwillige, gewillig, willig
voluptas wellust
voluptueus wellustig, dartel
vomitus het braken
vonnis gewijsde zaak, wijsdom
vontghiften doopgeschenk
voocht zaakwaarnemer aangesteld door de (kerkelijk) autoriteiten om de macht uit te voeren over meestal minderjarigen, ook over de echtgenote, zij kon geen verplichtingen aangaan.
voogd zie voocht
vooloegen inkepingen
voorcomen voor den rechter verschijnen
voordane voorts, vervolgens
voordeel
enige voorwerpen in den boedel van een overledene, die door de echtgenoot of de zoon daaruit mochten genomen worden, voordat de boedelscheiding plaats had
voorderinge bevordering
voordochter kinderen uit een vorig huwelijk ook kinderen voor het huwelijk verwekt
voorgeboorte kinderen uit het eerste huwelijk
voorjaer een vroeger jaar dat al verlopen is
voorlijf een bedrag in contanten voor het gebruik van een weiland
voorling afstandsmaat, waarna het paard werd gekeerd bij het ploegen, na 55 roeden. afhankelijk van de roedemaat ca. 207 m,
voormaals voorheen
voormont (eerste) voogd, belast met de geldzaken
vooroordeel een vonnis dat vroeger gewezen is.
voorordonnantie een vroegere ordonnantie
vooroverdracht vooroverdracht. een vroeger, ouder besluit.
vooroverlijden eerder overlijden
voorpachter. een vroegere pachter.
voors afk.voorseit, voornoemd
voorscreven voor genoemde
voorseide de genoemde..., voor genoemde
voorslitinge een vroeger gewezen vonnis
voorsone geboren uit een voorhuwelijk, ook ongehuwd verwekt
voorstanders bestuurders
voortboren (iet). verder innen
voortmeer voorts, vervolgens
voorvorderen voorouders, ambtsvoorgangers
voorzoon zie voordochter
vopiscus de overlevende tweeling
voraciteit gulzigheid
vordel zie: voordeel
vorderbrief aanbevelingsbrief
vorehure een recognitiegeld te betalen bij eigendomsoverdracht, aanvaarding van een ambt of leen
vorekint zie vorkinder, vaak ook een onwettig kind of een kind niet door de vader is erkend
voremombaer voogd over een minderjarige
voremombaerschap voogdij
voreordeel een vroegere verordening
vorepacht Vervallen pachtsom
voreren opslokken, verslinden
voreval pachtopbrengst, cijnsopbrengst
voreweser bestuurder
vorewillecore vroeger besluit
vorkinder stiefkinderen uit een vroeger huwelijk van een van de partners.
(geen onwettige kinderen)
vorlinc land- of akkermaat, gelijk aan halve morgen, ook een lengtemaat
vormer gebruiksaardewerk maker
vormundere voogd
vornoemde bovengenoemd, voornoemd, bovenvermeld
vorster deurwaarder ( in Brabant), ook boswachter
vorteischen oproepen, dagvaarden
vortheeschen zie vorteischen
voruterechten verder executeren
vota secunda tweede echtverbintenis
voti van de huwelijks/ verloving gelofte, van de rechtelijke beslissing
votum gelofte
vouëeren verloven, toewensen
voyage reizen
vraemgoedt goederen die een kind heeft, zonder het van zijn ouders te hebben geërfd
vredeloos zonder rechtszekerheid buiten de wet gesteld, hem vogelvrij verklaren na het plegen van een zwaar misdrijf
vreisem cholera
vreiseme zie vreisem
vremde iemand van uit een anere plaats afkomstig
vremde voogd (derde) voogd
vribaer huwbaar, meestal ook mondig
vriesch fries
vrij ende nivers meede belast vrij van lasten en plichten
vrij goed onroerend goed in volledig eigendom
vrij huysinge ende erf huis en erf vrij van huur
vrij te waren niet met verdere schulden te belasten
vrije consten vrije kunsten
vrijen ende te waren (te) vrijwaren, bij eigendomsoverdracht ervoor instaan dat de nieuwe eigenaar ook de werkelijke eigenaar is
vrijgelijde zie; recht van geleyde
vrijheid der stede stadsrecht
vrijinge zie vrijnge
vrijkwartier rechter bovenhoek van een schild. In aanzicht van het schild dus linksboven
vrijleen een leen toebehorend aan een vrije niet edele persoon
vrijmeester gildelid dat zelfstandig mag werken
vrijmetselaar natuursteenbewerker die vrij kon werken en geen lid van het gilde was
vrijnge vrijwaring
vrimeester zelfstandige, die met toestemming van het gilde zijn beroep uitoefent
vriwerker losse werkman, dagloner
vroedemoeder vroedvrouw
vroedwijf, vroemen in vruchtgebruik hebben
vroemen zie vroedwijf
vroemoeder zie vroedemoeder
vroemoer zie vroedwijf
vroente braak, onbebouwd terrein
vroenten zie vroente
vroetman verstandige man
vroevrouw vroedvrouw
vrome opbrengst, vruchten en inkomsten van een leen dat een leen te koop stond ter beste vromen (van drieën) betekent dan: tegen de waarde van de beste opbrengst (uit drie jaren)
vrommer vrome
vrone heerlijkgoed, domein
vrone domein, heerlijk goed, ook Heer
vronen (enen). arresteren, gevangen nemen
vroonen- en tiendevrij vrij van/onbelast met heerlijke rechten en tienden
vroongers tot het vroon (domein) behorend land
vroonhurer pachter van een stuk land van de “vrone”
vroonte herenland, domeingoed, onverdeelde gemeentegrond, ook de omheinde wei voor het inbeslaggenomen vee
vroonwater viswater dat aan de heer toebehoorde
vroupersoon vrouw
vrouwe gebiedster, heerseres, bijzit
vrouwekracht verkrachting van een vrouw
vrouwen choor gedeelte van de kerk bestemd voor de vrouwen en hun kinderen
vrouwencunne vrouwelijk geslacht, verwanten der gehuwde vrouw
vrouwensmijter man die zijn vrouw slaat
vrouwentuig zilver opsmuk gedragen door vrouwen op kleding
vrouwewee barenswee, barensnood
vrouwgetimmer vrouwenlijf
vruchtgebruick daer aff om bewegende redenen onseggen het vruchtgebruik om moverende redenen ontzeggen
vruchtgebruik lijftocht, in het oude erfrecht is voorzien dat de weduwnaar of de weduwe het vruchtgebruik houdt van de eenmaal gemeenzaam bezeten huwelijksgoederen
vrunden vrienden, verwanten, familie
vrundschappe gemaeckt in goed overleg
vruntlicker vriendelijk
vry-stockhouder gemachtigde om vrij verkopingen van inboedels etc te houden
vrye tappers verkopers van wijn en bier die vergunning hebben om deze te verkopen
vrystaan naar eigen goeddunken
vso. afk.verso achterzijde, op de achterkant van het blad
vt afk. ventôse, maand van de winden
vuerwilcoor zie vorewillecore
vuilvrouwe witte vloed, vrouwen ziekte
vuister haard
vulgair vulgair, gemeen, slecht
vulgo in de volkstaal
vulgo quaesitus onwettig kind, buitenechtelijk kind, onecht
vulichede vuil, afval, troep
vullemuller volmolen molenaar
vullewijn tapwijn, ongebottelde wijn
vulnera Christi de dag na de lijkafname, de 2e vrijdag na Pinksteren
vurstere boswachter
vutsteecxsel zie uutsteecksel
vuulboom zwarte els
vuurclocke klok welke het sein aangaf dat de vuren gedoofd moesten worden
vuureimer brandblusemmer, zeildoekemmer
vuurgaffel pook, vuurhaak
vuurhert vuurplaats, schouw, stookplaats
vuurschoppe asschep
vuurstat vuurplaats, schouw, stookplaats
vuurte brandstof
vuurvat ijzeren stoof of bak om vuur in te doen nadat de vuurclocke luide
vuytbliven zie: uutbliven
vve afk. veuve, weduwe
vyandelyke vijandige
vyer vuur
vysch vis
vyschkorff vismand
vyzel vijzelpomp