w
wa	wel
waad	bos
waak	uitkijk op de toren en versterkingswerken
waal	veilige ruimte ( meestal omheind ) in de haven en afgesloten met een slagboom
waalplaats	slagveld
waard	geldersoldaten in dienst van een stad, huursoldaat, ook laaggelegen land
waarderen	schatten
waarschuw	straf
waarslieden	personen belast met waterstaatkundig werken
waarteken	waarmerk
wachtere	bewaker,
wachterhorn	alarmhoorn van de nachtwaker
wachtmeester	hoofdwacht bij de poorten
waecboec	boek waarin op getekend de waakplichten en de afkoop van de waakplichten
waechuus	wachthuis
waecpennic	betaling voor het waken
waecrolle	register waarin de waakdiensten zijn vermeld
waector	wachttoren
waecvri	vrij van de verplichting om deel te nemen aan de nachtelijke bewaking der stad
waeggelt	betaling voor het laten wegen op de stadswaag
waeghbrive	waagbriefje
waeghmester	zie waegmeester
waeghuus	stadswaag, waaggebouw
waegmeester	beëdigd stadswaagweger
waegwerkers	hulpkracht bij stadswaag
waei	twijgen, rijshout
waeiling	jong boompje
waeksteller	toezichthouders op de wakers
waelpoyt	inhoudsmaat voor wijn en bier
waemys	wambuis
waer	goederen
waer ‘t sake	wanneer het geval zich zou voordoen
waeraf	waarvan, waarover
waeraftelike	naar waarheid
waerave	zie waeraf
waerbier	bevestigingsdronk met bier na afsluiten overeenkomst
waerbrief	brief waarin vermeld de vrijwaring van eigendomsoverdracht
waerde	het bewaken van…., ook ziekenoppasser, bewaker
waerder	bewaarder, bewaker, wachter, steenwaarder van gevangenis
waerdersliede	wachters
waerdhouder	kastelein
waerdich sijn	waard zijn
waerduer	keurmeester, waarmerker
waerheijt	waarheid
waerheitsliedende	mannen aan wie het instellen van een enquête of gerechtelijk onderzoek is opgedragen
waeringhe	zie: waringe
waerninghe	zie: waringe
waernisse	vrijwaren, het zekeren van iemands eigendomsrechten
waerp	zie werp
waerscap	borgtocht.
waerschap	borgstelling
waersscoutheet	dijkgraaf
waert	zie weert
waerteken	bewijssteken
waertlant	buitendijks gelegen land
waeterinck	wetering, waterloop, afwateringskanaal
wageman	voerman, koetsier
wagenaer	voerman, koetsier
wagenare	zie wagenaer
wagenen	voerlieden
wagengereiden	alles wat bij een koets of wagen behoord
wagenmaker	radermaker, velgenmaker
wahrleichnam	lijkafname dag, 2e donderdag na Pinksteren
waichorn	hoorn voor het alarm blazen
wake	een verzameling van personen, uit een gilde aangewezen tot bewaking bij nacht van de aan dat gilde toevertrouwde wal(toren)
waker	gevangenbewaarder
wakersloon	beloning van de stadswacht
walcknot	dooreengewerkt knot wol of haar
walcmole	volmolen
waldschepen	lid van een “waldgerecht” dat rechtsprak in bos- en woud-zaken
waldschryver	griffier bij een “walt ”rechtbank
walemeet	weiland grenzend aan een kolk of rivierarm
walhuis	apart staand gebouw tegen slootkant om te spoelen
walken	kneden
waller	pelgrim
walsche	Waalse
wambass	zie wambuis
wambeis	kledingstuk, zichtbaar gedragen onder het bovenkleed
wambesteeker	zie wambesticker
wambesticker	kleermaker van wambuizen
wambesule	wambuis, hemdrok
wambuis	wambuis, mannen kleding
wammes	zie wambuis
wamuse	zie wambuis
wan	van wilgentenen gemaakte manden
wanclacht	valse beschuldiging
wandelaere	zwerver, maar ook: pelgrim
wandelbrief	schrijven waarin vermeld de toestemming om over een bepaald land te lopen
wandelcoop	een heerlijk recht, te betalen wanneer een eigendom bij contract op een ander overgaat
wandmalerei	muurschildering
wangeloof	ketterij
wanhavenig	smerig, vuil, onrein
wanrichtinge	plichtsverzuim van de rechter
wantreep	lengtemaat van 10 ellen, voornamelijk gebruikt bij lakenweefsel
wantsnider	lakenkoper
wanwaer	slechte waar die eigenlijk niet verkocht mocht worden
wanwerc	slecht werk, geleverd werk van slechte kwaliteit
wapenronde	wapenschild
wapentuir	krijgsman
wapenusurpatie	het toe-eigenen van een familiewapen van een familie met bijna de zelfde naam, zonder bewijs dat het werkelijk het zelfde geslacht is
wapinbijl	strijdbijl
wapper	zweep met loden kogels, ook een leren riem met loden kogel, knots met lood beslagen en opgevuld met lood
wapperen	zwaaien, rondslingeren
warande	jachtterrein, lusthof
warandeerders	keurmeesters
warandehoeder	jachtopziener
warandenare	boswachter
waranderinge	waarborging, garantie
waredin	wachtpost
warf	terp, volksvergadering
warfheer	lid van een “warf” het college dat in hoger beroep rechtspreekt over zaken in een lagere rechtbank
waringe	waarschuwing
warmoes	groenten
warterman	iemand die uit het water is opgevist
wasch-ligtblaaker	olielamp brandend op bijenwas
waschhuus	washuis
waselinckmaker	waskaarsenmaker
wasenmeister	vilder, beul
waseveld	modderlaag dat gemakkelijk onder water komt
wassinge	wasvrouw
wasteeken	zegelafdruk in was
wat vougen	op welke wijze, op welke manier
wateregel	bloedzuiger
watergalletje	braaksel
waterganck	ruimte naast een huis tussen de lijn waar de afdruipende regen neervalt en de muur
waterganghe	sloot, afwatering
watergrave	gracht, sloot,
waterladinge	waterzucht
waterlaent	moerasachtig land, drassig land
waveren	wafels
Wd.	afk. op huw. Akte, weduwe van ……
wechen(zer)	per week
wechgedraegen	meegenomen
wechmaken (iet).	overdragen
wechsegelen (iet	iets in een bezegelden brief wegschenken
wecht	weg
wed	afk. weduwe
weddahe	weduwe
weddaman	zie wedman
wedde	een som door partijen onder den rechter gedeponeerd, die door de verliezende partij verbeurd werd
weddelijc	wat verpand kan worden
wedden	als pand geven
weddingknot	huwelijksband
wedeman	weduwnaar
wedeme	is een aan de kerk geschonken goed of heem, een dotatie aan klooster of kerk. Zou de oude naam van pastorie zijn
wedemebrief	brief of akte waarin aan een vrouw een bruidsschat wordt toegekend
wedenar	weduwnaar
weder	terug, weer, maar ook: een besneden mannelijk schaap
wedercedel	de tweede van een in twee exemplaren opgeschreven contract, waarvan elk der partijen een bezit.
wedergecomen	terug gekomen
wederpaert	tegenpartij
wederpenne	zich tegen iets verzetten
wederrede	tegenspraak, iets tegen spreken
wederroep	herroeping, opzegbaar
wederroepen	iets herroepen
wederstadinghe	schadeloosstelling
wederstoc	de tweede van twee bijeen horende kerfstokken
wedersyts vertekenden	door allen ondertekend
wederumme	wederom
wederuten	opnieuw uitspreken
wederwedde	tegenpand geven door hem die een”wedde”heeft ontvangen
wederwedden	tegenpand geven
wederwere.	een handeling in strijd met een belofte of overeenkomst.
wederwerven (iet	iets terugkrijgen
wederwroegen	een beschuldiging tegen iemand uiten/inbrengen
wedewede	weduwe
wedlock	huwelijk
wedman	uit de bevolking gekozen gerechtsdienaar, ambtelijke getuige
wedman	deurwaarder, dienaar van het gerecht
wedr	afk. weduwnaar
wedt	College van Burgemeester en schepenen
weduwestoel	bezit waarop de inkomsten van een weduwe stoelen, gegrondvest zijn
wee	weide, ook pijn, smart, leed
weem	pastorie
weer	akker, hoeveelheid grond
weerbare mannen	mannen die geschikt waren om krijgsdienst te doen
weerdt	uiterwaard
weergang	de buitenmuur waarover men kon lopen en voorzien was van kantelen om het gebouw te verdedigen
weergelt	geld als zoengeld betaald tot boete voor een manslag aan de ”magen” van een verslagene
weerlijck	wereldlijke rechtbank, tegenover -gestelde van de kerkelijke rechtbank.
weert	laagliggend land, vaak omgeven door water
weesboom	lange paal / staak om hooi bijeen te houden
weescamere	weesmeesterskamer waar alle stukken en bescheiden betreffende de weeskinderen bewaard worden en waar de weesmeesters vergaderen.
weesmeester	lid van de weeskamer, die oppervoogdij heeft over de wezen en hun belangen behartigt
weesmeesters	college van gedelegeerden of gemachtigde rechters, die in de plaats van de gewone rechter, kennis nemen van zaken betreffende de wezen
weet	gerechtelijke aanzegging, kennisgeving
weetbrief	akte waarin vermeld de gerechtelijke aanzegging
weetdach	de dag waarop een gerechtelijke bekendmaking geschied
wegelink	weggetje
wehmutter	vroedvrouw
wei	vocht dat na kaasbereiding overblijft, grasland
weibak	bak voor het opvangen van de wei
weickmeisteren	gekozen lid van een wijkbestuur
weidecamp	afgesloten weiland ook door een sloot omgeven weiland
weidegrave	sloot om de gemeente weide
weidehuus	jachthuis
weideverken	scharrelvarken
weijmes	groot en lang mes
weikuip	kuip of ton om de wei in op te vangen
weiland	wijlen
weiman	jager, jachtopziener
weinsticher	wijnproever
weinvisierer	beambte belast met het opmeten van de wijnvaten
weiße Woche	de week na Pasen
weißer sonntag,	6e zondag voor Pasen, na 1600 de 1e zondag na Pasen
weit	tarwe
weitemele	tarwemeel
wekehure	weekloon
wekenpennic	wekelijkse bijdrage
wekentlik	wekelijks
welbedagt	overwogen
welcken gestalte	op welke manier, hoe dat
welgeborene	edele heer
wellinghe	pap, warme brij
welverstande	wat moet worden opgevat als
wemel	spijkerboor
wenaar	weduwnaar
wende	omgeploegd land
wendelepel	ijzeren lepel voor bij het braadspit
wendepanne	pan onder het braadspit voor opvangen van de jus
wender	knecht van de strodakdekker
wendestake	draaispit, braadspit
wenne	zie winne
wentijser	braadspit
wentstok	zie wentijser
wercbrood	roggebrood
werckhuis	werkhuis, meestal gedwongen tewerkstellen bij een gevangenis, atelier, werkplaats
werden	worden
werdinge	waardering, waarde schatten
werestede	werkplaats
werevlees	rams - of hamelvlees (ontmande ram)
werghändler	vlashandelaar
werp	kettingwol, kettinggaren bij het weven
werpenisse	het wegwerpen van een halm ten teken dat men afstand doet van iets
werpscoepe	bats, brede schep
weseboec	boek waarin vermeld; de verordeningen van de weeskamer, de namen van de wezen, hun eigendommen bij binnenkomen
wesecore	keur betrekking hebbende op de wezen
wesekinderboec	zie weseboec
wesekiste	kast of kist waarin alle eigendommen, papieren etc. van de wees werden bewaard
wesemeester	persoon die de voogdij heeft en de belangen van de wezen behartigd, lid van van de weeskamer
wesemoeder	regentes van het weeshuis
wesenmeester	zie wesemeester
wesenmoeder	zie wesemoeder
wetbanck	rechtbank
wetbreker	echtbreker, overtreder van de wet
wete	zie: weet
wetschepene	schepen als lid van de rechbank
wettelijcke neergaentde graedt	wettige nakomelingen
wettlijck man	curator
wetwaerdich	rechtsbevoegd
wetzer	slijper
weutje	lam
weye	weiland, wei
weysen (is geweesen)	vonnis wijzen, uitspraak doen
weyts	tarwe
WG	afk. Waalse Gemeente
wich	wigvormig tarwebrood
wichelry	waarzeggerij
wieberen	vrouwen, echtgenoten
wiedergeburt	dopen
wieme	deel van de schoorsteen voorzien van haken voor het roken van vlees
wierde	terp
wijfhooft	vrouw.
wijfsgeboort	vrouwelijke nakomeling
wijkmeesters	de pointers of zetters (ook genaamd wijkmeesters) verdeelden de gemeente in wijken voor het zetten der belasting
wijlle (de)	omdat
wijnroeper	zie; hooftroeper
wijnroeper	bediende van een wijnkoper
wijnverlater	persoon die beroepshalve wijn overhevelt om de wijn te klaren en waarbij de droes achterblijft
wijnwaerder	keldermeester
wijsevrouwe	vroedvrouw
wilcoren (iet)	goedkeuren, bevestigen
wiledaeghes	wijlen, overleden
wilendaeghs	zie wiledaeghes
wileneer	wijlen
wilkoeren (iet)	zie: wilcoren
willeceuren	wat goedgevonden wordt, de besluiten, de privileges, statuten, afgelegde verklaringen
willecoeren	goedvinden, besluiten, toestaan
willecoeren) (iet)	zie: wilcoren
willecoerenboeck	boek waarin opgetekend de “willeceuren”
willekeuren	kiezen, gekozen
willencoren	verkiezen uit vrije wil, goedvinden, beloven, bepalen etc.
willich pant	pand door de schuldenaar vrijwillig aan de schuldeiser gegeven
willich recht	jurisdictio voluntaria, het passeren van akten voor het gerecht op verzoek van partijen
williecorerecht	recht vast gesteld bij “willekeur”
willige acte	gerechtelijke akte opgemaakt van een overeenkomst
willige condemnatie	schijnvonnis waarbij iemand zich laat veroordelen tot het betalen van een som, later opgenomen in een rechterlijke akte om de verplichting te bewijzen en de crediteur parate executie te verzekeren
willige condemnatie	een vonnis op de overdracht van partijen, voor ten wederzijds herroepbaar gedaan
wilner	wijlen
wiltganc	jachtterrein
wiltloper	landloper
wiltrecht	het recht op in een bepaald gebied te mogen jagen
wimme	zie wieme
winblock	omheinde (groente)tuin
winbrief	akte door het gerecht opgemaakt, van een toewijzing ter executie
winhof	pachthoeve
winkel	werkplaats
winlant	akkerbouwgrond
winne	landarbeider, maar ook pachter
winner	zie winne
wintermonat	December, soms wordt ook bedoeld 1e wintermaand = november en 2e = december
winterzonnewende	40902
wintslach	door een storm aangerichte schade
wiser	rechter, wijzer
wisinge	vonnis
wispel	inhoudsmaat gelijk aan zes schepel
wispeltuir	ongestadig
wispeltuyrigheid	ongestadigheid
wit van loede	loodwit
witachtig	wettig, wettelijk, rechtsgeldig, met rechtskracht
witlijck	zie witachtig
wittaftich bewijs	geloofwaardig bewijs
wittaftighe dochterter	wettige dochter
wittebroodskind	moederskind, bedorven kind
wittebroodsweken	de maand na het huwelijk, huwelijksreis
wittevrouwe	weduwe
wittige	wettige
witwechere	smid voor klein gereedschap
witwerk	smeedwerk
witwerker	smid, voor klein smeedwerk, gereedschap
wivekyn	verkleinwoord van wijf, troetelnaam, wijfje, wijfie, wijfjelief
WM	afk. lijsten van weerbare mannen
Wn.	afk. huw. akte, weduwnaar van ……
wocher	woeker
woe	hoe
woeker	ongeoorloofde winst
woekerare	hij die geld uitleent tegen hoge rente of enig voordeel
woekergelt	bij een wisselaar geleend geld, waarvoor een hoge rente moet worden betaald
woekermeester	een ambtenaar belast met het toepassen van de woekerkeuren en het terechtstellen der schuldigen (voor raad of oudermannen)
woenen	wonen
woert	laagliggend stuk land
woestelant	heide, onbebouwd ruw land
woewell	hoewel, ondanks dat
wolft	dakconstructie
wolgemelte	al vermelde
wolleblauw	van blauwe wol
wollebreker	verkoper van wol
wollecaerdigge	wolkaardster
wollecammigge	wolkamster
won	afk. wonende
wondebrief	papier met een bezweringsformule om ziekten te genezen
wonderdokteres	kwakzalfster, soort kruidenvrouwtje die met zalfjes en kruiden van natuur -preparaten zieken genas
wonnemond	mei
wonnende tot	wonende te
wonnynghe	woning
wonstag	woensdag
woonachtich	bewoner van de stad die het burgerrecht mist.
woonsdach	woensdag
woorde tot woorde	woord voor woord
worsetter	wollen stof meestal glad en effen
wortelteef	groentevrouw
wouwer	visvijver
wraechberlijc	wat bij de rechtbank aanhangig moet of kan worden gemaakt
wrocht	gemaakt
wroechbaerlijc	zie wroeberlijc
wroeginge	aanklacht, aanbrengen van een strafbaar feit
wroegnesse	beschuldiging, aanklacht
wroegnisse	zie vroenesse
wrouginge	zie wroeginge
wurzler	kruidenier, kruidenhandelaar
wuwere	visvijver
wydere immisio	??
wyfsgeboort	vrouwelijke nakomeling
wyfwaerheit	woord van eer, door een vrouw verpand
wynambacht	het gilde der wijnkopers
wyncoop en waerbier	gegeven bij een gerechtelijke eigendomsoverdracht, een dronk wijn en bier
wysdom	uitspraak, vonnis, gewijs
wysmoeder (de)	vroedvrouw